Esperanta ligilo
n-ro 8, oktobro 2017
Enhavtabelo
Protokolo de la Gxenerala Asembleo de Libe dum la 83-a IKBE (dua
parto)
Internacia Tago de Instruistoj.
Lingva forumo. Doktorigxa disertacio en la kecxua lingvo
Tra la sortofrata mondo. Tusxi kison
Diversaj interesajxoj. Kiom longa povas esti la vivo?
Poezio. Mikaelo Gisxpling. Kanto pri Donkihxotoj
Facila legajxo. Cxasi kun leono
Sxako
(nur en brajla versio)
Stenografia
pagxo (nur en brajla versio)
Protokolo de la Gxenerala
Asembleo de Libe
dum la 83-a IKBE en Sokobanja
(Serbio)
Dua parto
(jxauxdon, la 13-an de julio, ekde la 10-a
horo)
Prezidanto Anatolij Masenko malfermas la kunsidon dirante, ke oni
decidis okazigi gxin pli frue, antaux la hodiauxaj prelegoj. Li anoncas, ke
Nedeljka Lojxajicx farigxis prezidantino de LIBE kaj li, kun varmaj deziroj de
sukceso, transdonas al sxi la oficialan stampilon de LIBE kaj la gvidadon de la
Asembleo. La prezidantino dankas kaj, esprimante la deziron labori por la
progreso de nia asocio, venas al la lauxvica punkto de la tagordo.
7) Venonta kongreso. La prezidantino
informas, ke la venontjara UK okazos en Portugalujo; estis jam kelkaj kontaktoj
kun homoj, kiuj pretas iel kunlabori por arangxi en
tiu
regiono nian kongreson, sed gxis nun estas nenio definitiva; nia hispana membro
Pedro Zurita diris, ke li ne disponas suficxe da forto por organizi ion en sia
lando, kaj por Portugalujo li konsilis kontakti la lokan organizon de vidantaj
E-istoj. En la oktobra numero de E-a Ligilo oni esperas aperigi
iun
konkretan informon. Attila Varro konsilas kontakti ankaux nian portugalan
samideanon Joaquim Lagartixa, kiu eble povus ion sugesti. La prezidantino
promesas, ke sxi tion baldaux faros. Visxnja Brankovicx asertas, ke Portugalujo
estas gxenerale malmultekosta lando kaj tie, krom hoteloj, ekzistas certe
ankaux aliaj eblecoj trovi bonprezan kongresejon; sxi tamen konsilas individue
kaj tre frue acxeti flugbiletojn por sxpari
monon. La prezidantino invitas sxin esplori la eblecojn kaj prezenti
konkretajn proponojn al la estraro. Attila Varro konsentas pri tio, ke tre frua
acxeto de bileto sxparigas monon, sed atentigas, ke se li ekzemple acxetus nun
la bileton al Lisbono por la UK, kaj poste oni decidos ke la IKBE okazos
ekzemple en Slovenio, lia mono estos perdita, cxar certe ambaux kongresojn li
ne povus partopreni.
8) Diversajxoj. Natalia Kasymova raportas pri
nia biblioteko en Herzberg: Niaj libroj, kiuj antauxe trovigxis cxe Rob
Moerbeek, estas nun en Herzberg kaj estas jam muntita la bretaro destinita
ricevi ilin. La ordigado de la libroj postulos iom da tempo, cxar cxiu libro
devas esti zorge identigita kaj ricevi vidulskriban etikedon, kaj por tio
necesas kunlaborado de iu blinda E-isto kun la dejxorantoj de la biblioteko,
kaj ne cxiam estas facile trovi liberajn tagojn por dedicxi al tio. Tamen estas
jam bone, ke la libroj trovigxas nun en sekura loko kaj ke la acxetita bretaro
estas muntita kaj oportuna. Al interveno de Veronika Haupt pri kunlaboro kun aliaj
blindulorganizajxoj la prezidantino respondas, ke montrigxis ke kunlaboro kun
EBU estas suficxe multekosta kaj tia gxi
Estus
versxajne kun similaj organizajxoj; pli fruktodona estus eble kunlaboro kun
E-istaj organizajxoj de vidantoj, kaj ni devus ne nur pligrandigi la nombron de
blindaj E-istoj, sed ankaux instigi ilin integrigxi en tiajn organizajxojn.
Visxnja Brankovicx diras, ke sxi ricevis bonan impreson de niaj kongresoj kaj
sugestas informadi pri ili ankaux la vidantajn E-istojn, cxar IKBE, ordinare
kun interesa programo, suficxe da libera tempo por ripozo kaj malaltaj kostoj,
estus certe alloga ankaux por ili. Antun Kovacx rimarkas kun bedauxro, ke el
nia diskutado montrigxas ke LIBE estas fermita asocio; necesas gxin malfermi al
novaj fortoj, al junuloj, cxar nia membraro malkreskas; necesas trovi rimedojn
por sxangxi tion. Vishnja Brankovicx revenas al sia antauxa argumento pri
allogo de vidantaj E-istoj kaj citas la ekzemplon de Boris Arrate, kiu,
akompaninte
unufoje samideanon Kunio Tanabe, estis tiel kontenta pri sia sperto en IKBE, ke
li farigxis kvazaux konstanta partoprenanto; ni do ne timu ke vidantaj E-istoj
ne sxatus niajn kongresojn. Attila Varro diras, ke estas facile paroli pri
malfermo de nia asocio, sed tion malhelpas la granda brecxo inter la meza agxo
de niaj membroj kaj la atingendaj junuloj. E-o per si mem ne estas konsiderata
de ili kiel allogajxo; por altiri ilin oni devus trovi en cxiu lando iun nian
membron kun tia personeco, ke li kapablus allogi ilin al si kaj al la movado.
La prezidantino rimarkigas, ke ankaux malgrandaj iniciatoj povas doni fruktojn:
hieraux okazis matcxo inter blindulsxakista grupo el Nisx kaj sxakistoj el nia
kongreso. Niaj sxakistoj estis venkitaj, sed la prezidanto de la grupo el Nisx
trovis la sperton interesa kaj proponis kunlaboron, en kiu ni instruos al ili
E-on kaj ili instruos al ni sxakon; dume oni akordigxis por komuna partopreno
en internacia sxakturniro. Kunio Tanabe asertas, ke la spertoj, kiujn li povis
gxui danke al E-o estas tiel belaj, ke li konsideras sian devon sciigi pri tio
la junajn blindulojn de sia lando. Elcxerpinte la diskutadon, la prezidantino
kore dankas Anatolij Masenko pro lia senlaca laborado dum lia prezidanteco,
kaj, fine de la konsenta aplauxdo kaj post la dankon de Masenko, fermas la
asembleon.
Protokolis: Pier Luigi Da Costa
Internacia Tago de
Instruistoj 5-a de Oktobro
La celoj de la tago estas altiri cxies
atenton al la stato de la instruistoj en la socio, ilia rolo en edukado kaj
evoluigo. La tago estas festata de pli ol 100 sxtatoj de la mondo. Jen do la
kontribuo de la teamanoj de LBV-retejo por anonci kaj propagandi tiun mondan
feston.
Unue, aparte ni kore kaj anime aplauxdas kaj
brakumas cxiujn Instruistojn kaj edukistojn de E-o.
Due, ni tre sxatus kundividi kun la E-istaro
la belan, kortusxan historion pri unu el la miloj da lernantoj de Legio de Bona
Volo (LBV). Tiun artikolon, kies nomo estas "Pedagogio de rezultoj",
skribis la verkisto Paiva Netto.
Rilate al edukado, asertas la edukanto Paiva
Netto: "Kiam gxusta, Edukado liberigas. Kaj kune kun Spiritualeco, gxi
sublimigas". Nian varman gratulon al cxiuj Instruistoj kaj Edukistoj en la
tuta mondo! Kaj nian apartan, varman gratulon al cxiuj Instruistoj kaj
Edukistoj de E-o! El la centra sidejo de LBV en urbego San-Pauxlo de Brazilo,
salute, plej amike,
Maria Aparecida da Silva
La brazila instruisto kaj edukisto pri
korpekzercoj Douglas Pereira Dias ricevis diferencigitan instruadon, kies fundamentojn
plifortigis la Pedagogio de Amo, kiun ni elvolvis kun infanoj gxis la 10-jara
agxo, kaj poste kompletigis - ekde la 11-jara agxo - per Pedagogio de Ekumena
Civitano.
Lia vivhistorio de sukcesoj komencigxis
antaux pli ol 20 jaroj, kiam li komencis siajn studojn, ankoraux tre juna, en
la Elementa Antauxalfabetiga Lernejo Alziro Zarur, en la urbo Taguatingua,
Federacia Distrikto. Nuntempe li partoprenas en la grupo de profesiuloj de LBV,
kiu instruas je alta kvalito al la etuloj, kiujn la Institucio prizorgas en la
Federacia Distrikto. "Mi sentas min tre
bone, cxar mi povas diri, ke LBV partoprenis kaj partoprenas en mia
vivo. Mi envenis tre juna, 2-jaragxa. Tiutempe, tute ne venis al mi en la
kapon, ke mi iam revenos kiel instruisto.
Nuntempe, kiam mi instruas, mi vidas min mem en tiuj infanoj", li diris.
Laux li, okaze de lia infantempo, la lernejo de LBV en Taguatinga jam havis
"vastan spacon, bone organizitan, plenan de arboj, la sportejo estis
granda, estis parkoj. Mi memoras ankaux, ke cxiuj instruistoj akceptis nin kun
rideto, kaj mi havis plezuron iri al LBV".
Kaj jen estas revo, kiun Douglas celas por la
estonteco: "Iam, se Dio volos, mi volas renkonti lernanton kaj li diros al
mi: "Vi estis mia instruisto tie, en LBV. Vi estis parto de mia vivo,
instruis al mi valorojn. Hodiaux mi estas advokato, ekz., kaj mi memoras, ke vi
instruis al mi respekton, laboron en grupo". Jen tia estos mia plej granda
rekono." Tiel estu, instruisto! Tia estas la celo de cxiuj edukistoj en
Legio de Bona Volo. Kaj kun la celo plu atingi bonajn rezultojn, ni cxiujare
auxspicias Internacian Kongreson pri Edukado. En la jaro 2016, en gxia 16-a
okazigo, la temo estis "Socialigo de scio en kolektiva lernado: la rigardo
trans la intelekto".
Pedagogino Maria Suela Periotto,
doktorigxanta kaj magistro pri Edukado pere de Pontifika Katolika Universitato
(PUC-SP), informas nin: "Tiu evento starigas prelegojn kaj pedagogiajn
atelierojn, kiuj kunlaboras por la dauxra aktualigxado de esploristoj,
instruistoj, lernantoj, gepatroj, profesiuloj en kampoj, ligitaj al Edukado kaj
aliaj interesatoj. En la Kongreso, oni pritraktas la temojn cele al edukado,
kiu kunigu bonan pedagogian kvaliton al Ekumena Spiritualeco, por konstruado de
la Kulturo de Paco, laux tio, kion proponas la eduka vojo de LBV." Inter
la prelegantoj, kiuj jam partoprenis antauxajn tiuspecajn eventojn, kaj aparte
la 13-an, estas la esploristo de Unesko, Prof. D-ro Ivani Catarina Arantes
Fazenda, doktoro pri Antropologio per USP kaj magistro pri Filozofio de Edukado
per Pontifika Katolika Universitato de San-Pauxlo (PUC-SP); jxurnalisto Eloisa
Bombonatti, magistro pri Metodologio de Instruado de la Portugala Lingvo,
fakulo pri Lernantoj kun Lerno-malfacilajxoj kaj fakulo pri Lerneja
Administrado, psikopedagogo kaj licenciulo pri Beletro; Valeria Bussola
Martins, doktoro kaj magistro pri
Beletro per Presbiteriana Universitato Mackenzie kaj profesoro pri Beletro en
Supernivela Instruado en Universitato Mackenzie; Prof. Vasco Pedro Moretto,
magistro pri Didaktiko de Sciencoj per Universitato Laval, en Kebekio, Kanado,
licenciulo pri Fiziko per Universitato de Brasilia (UnB) kaj fakulo pri
Institucia Analizado per Katolika Universitato de Brasilia (UCB). Jose de Paiva
Netto estas verkisto, jxurnalisto, radikronikisto, komponisto kaj poeto. Li
estas direktoro-prezidanto de (LBV), efektiva membro de Brazila Asocio de
Amaskomunikiloj (ABI) kaj de Brazila Asocio de Internaciaj Amaskomunikiloj
(ABI-Inter). Li estas membro de Nacia Federacio de Jxurnalistoj (Fenaj), de
International Federation of Journalists (IFJ), de Sindikato de Profesiaj
Jxurnalistoj de la sxtato Rio de Jxaneiro, de Sindikato de Verkistoj de Rio de
Jxaneiro, de Sindikato de Radikomunikantoj de Rio de Jxaneiro kaj de Brazila
Unuigxo de Komponistoj (UBC). Li partoprenas ankaux Akademion de Beletro de
Centra Brazilo. Li estas auxtoro por internacia referenco pri konceptado kaj
defendado de Ekumenaj Civitaneco kaj Spiriteco, kiuj laux li estas "lulilo
de plej grandanimaj valoroj, kiuj naskigxas en la Animo, nome en la logxejo de
emocioj kaj de rezonkapablo prilumita de intuicio, medio, kiu enhavas cxion,
kio transcendas la vulgaran kampon de materio kaj devenas de la homa sublimita
sentemo, kiel ekz., vero, justeco, kompatemo, etiko, honesteco, grandanimeco
kaj frata amo".
Doktorigxa disertacio en la kecxua
lingvo
En marto 2017 okazis en la akademieca mondo,
en Hispanujo, fakto plena de ricxa simbola signifo. En la Universitato Pablo de
Otavide, en Sevilo, perua antropologo Carmen Escalante prezentis sian
disertacion por doktorigxo en la kecxua lingvo. Post pluraj jarcentoj, tio
estis la unua fojo, kiam tiu lingvo sonis en Euxropo. La disertacio havas kiel
temon la posteulojn de la inkaoj kaj la sendependigxon de Peruo. La profesorino
laboras en la Universitato San Antonio Abad, en la urbo Cusco.
Tri detaloj faras la prezenton de tiu
disertacio forte simbola. La unua estas, ke profesorino Escalante mem estas
rekta posteulo de inkaoj, la? dokumentoj de la kolonia tempo, konservataj de
sxia familio, ekde la 16-a jarcento. La dua, ke la kecxua lingvo, en kiu sxi
parolis (kun traduko al la hispana), estas antikva lingvo, alprenita de la
inkaoj. La tria, ke paroli la kecxuan lingvon en la lando de koloniintoj estas
ia restarigo de justeco rilate al sxiaj praparencoj. La disertacion ekzamenis
tri aliaj profesoroj, el Hispanujo kaj Francujo.
La historio estas kurioza. En la 16-a
jarcento, nepino de inkao (kaj "natura" filino de la konkerinto
Francisco Pizarro) estis sendita al Hispanujo, kie oni devigis sxin edzinigxi
al onklo. La idoj de tiu miksado ne plu parolis la kecxuan lingvon. En cxi tiu
21-a jarcento, profesorino Escalante realportas la lingvon al tiu sama lando.
Krome, sxia faro estas elokventa pledo por la
rajto uzi minoritatajn lingvojn kaj konservi iliajn koncernajn kulturojn.
Certe, tio malfermas vojon, cxar oni jam planas prezenti alian disertacion en
la ajmara lingvo, en baldauxa estonteco.
La kecxua lingvo estas grava familio de
indigxenaj lingvoj en Sudameriko. Ankoraux nuntempe, gxi estas parolata en
Argentino, Bolivio, Cxilio, Kolombio, Ekvadoro kaj Peruo. En Ekvadoro, Bolivio
kaj Peruo gxi estas unu el la oficialaj lingvoj. Gxi fakte devenas de antaux la
inkaa imperio: la inkaoj alprenis gxin kiel administran lingvon.
Antaux la alveno de hispanaj konkerantoj, en
la 16-a jc., la kecxua lingvo ne havis skriban formon. La kalkulojn oni faris
per sxnurnodoj. La unuan gramatikon verkis hispana monahxo Domingo de Santo
Tomas, en la jaro 1560. La kecxua kaj la ajmara havas plurajn komunajn vortojn.
En Peruo kaj Bolivio, ankaux la ajmara
estas oficiala lingvo. La prezidanto de Ekvadoro,
Rafael
Correa, flue parolas la kecxuan.
Pauxlo Sergio Viana
Tra la sortofrata
mondo Tusxi kison
Pri tio, ke estas malpermesite tusxi
eksponajxojn en muzeoj, scias cxiu infano. Se temas pri palpado de bildoj, tio
ecx ne havus sencon. Sed la viena muzeo Belvedere ecx bonvenigas al tio. La
institucio, kiu havas la plej grandan kolekton de verkoj de Gustav Klint,
decidis alirebligi lian la plej faman bildon "Kiso" al bll.j kaj
viddifektitoj. Speciale por ili estis kreita miniatura tridimensia kaj
interaktiva versio de la bildo. La verko estis komputile reliefigita. Tusxante
gxin, oni povas palpi elementojn de kompozicio kaj auxdi informojn, la sono
ensxaltigxas auxtomate.
Pri adaptigo de la verko la muzeo okupigxis
dum du jaroj enkadre de la unia projekto "Ambavis". Gxia celo estas
ebligo de senbara aliro de handikapitoj al artverkoj. Ne temas nur pri forigo
de arkitektaj baroj. Krom la tridimensia "Kiso" de Klint aperis
ankaux kopio de sarkofago de kato (el antaux 2500 jaroj) el kolekto de la muzeo
en Manchester. Pli frue la avantagxojn de 3D-printado uzis la muzeo en Prado,
kie ses artverkoj, inter kiuj "Mona Lise", estis adaptitaj por
pripalpado.
"Focus", n-ro 5, 2017,
E-igis O.P.
Kiom longa povas esti la vivo
Biologio estas rava scienco. Tiu fenomeno,
kiun oni nomas "vivo", proponas veran fascinon. Inter vivuloj la
vivodauxro multe varias. Ekzistas insektoj, kies vivo dauxras apenaux kelkajn
horojn; aliflanke, oni trovas vegetajxojn, kiuj vivas dum jarmiloj.
En la jaro 1964, usona geologiisto staris sur montopinto en la
sxtato Nevada. Por esplori pri glacieraoj, li boris la trunkon de speco de
pinarbo, nomata "longviva pinarbo" (Pinus longeva). Lia borilo
implikigxis, kaj oni devis fortrancxi la arbon por elpreni la instrumenton.
Kiam la sciencisto kalkulis la internajn ringojn en gxia trunko, tiam li
ekkonsciis pri sia terura misfaro: li estis mortiginta la plej agxan arbon en
la mondo, gxis tiam konatan: gxia agxo estis 4900-jara. Oni nomis tiun arbon
"Prometeo". La misfaro kauxzis multajn protestojn.
Pro tiuj protestoj oni kreis en tiu regiono
Nacian Parkon por protekti la longvivajn pinarbojn. Ankaux en la sxtatoj Utah
kaj Kalifornio ili trovigxas. En Kalifornio vivas "Metusxelaho", kiu
estas ecx pli maljuna: 4850-jara. Tamen,
la plej maljuna arbo el tiu specio havas pli ol 5000 jarojn - sed ankoraux ne
ricevis propran nomon. Oni konservas sekreton pri la preciza loko, kie staras
tiuj individuoj, por eviti evetualajn agojn de vandaloj. Eble iu paro de
geamantoj decidus skribi siajn nomojn sur la
trunko
de nobla arbo...
Tiuj longvivaj pinarboj do jam kreskadis,
kiam egiptanoj konstruis siajn piramidojn. Ili vivas en montaj regionoj, je
altitudo de pli ol 3000 metroj. Tie la grundo estas arida kaj stoneca kaj
blovadas frostiga vento. Tiaj vivkondicxoj transformis ilin en vivulojn
rezistopovajn kaj fortikajn. Ilia trunko estas tordita kaj kovrita de rezino,
kiu evitas putrigxon, parazitojn kaj fungojn. Fulmo povas bruligi ilin, sed ecx
fajro ofte ne mortigas ilin: ili posedas fortan kapablon por regenerigxo.
Krome, fajro ne transpasas al aliaj pinarboj, cxar la distanco inter ili estas
relative granda. Rilate al la grundo, ili ne devas dividi gxin kun aliaj
plantoj.
La sekreto de longa vivo de tiaj pinarboj
konsistas en tio, ke ili evitas kaj rezistas kontraux eksteraj dangxeroj.
Ni, homoj, devus agi simile.
Pauxlo Sergio Viana
La atmosfero de Edeno
Pri la vivkondicxoj, kiuj komence regis sur
nia terglobo en la biblia gxardeno de Edeno, ni cxerpas informojn cxefe danke
al elfosajxoj. Baze de la aspekto de la konservitaj subtere spuroj kaj ilia
kemia enhavo eblas spini interesajn konkludojn. Laux la pola sciencisto d-ro
Johano Kovrilo (Jan Pokrywka) ni hodiau vivas en multe malpli favoraj kondicoj por
la sana
kaj
longa vivo, se temas pri la atmosfero de nia planedo. La plej novaj esploroj
nome indikas, ke antau la biblia inundego la premo kaj la enhavo de la edena
atmosfero diferencis, kompare kun la nuntempa, kaj ne temas nur pri la
aerpolucio rezulte de la homa aktivado. La antauinundaj plantoj kreskis dekoble
pli alte ol hodiau kaj la posteuloj de Adam kaj Eva povis spiri per alienhava
aero.
La nuna atmosfera premo egalas al cx. 1000
hektopaskaloj, dum la tiama al 1500.
En Edeno en la atmosfero estis 40% da
oksigeno (hodiau 25%), 1,5-2 % da karbona dioksido (nun - 0,03%) kaj ecx 0,5 %
da hidrogeno, t.e. 10000-oble pli ol hodiaux. En Biblio ni povas legi, ke
tiamaj homoj vivis kelkcent jarojn, kio povis okazi danke al tre alia konsisto
de gasoj, grandkvante de hidrogeno en la atmosfero. Tiu lasta gaso nome
likvidas la encxelajn detruojn kaj la oksigenan streson. Gxi likvidas la
hidroksilajn radikalojn, danke al kio en la cxeloj multe malpli ofte okazas la
dividoj de la kerno (mitozoj), pro kio homa organismo maljunigxas multe malpli
rapide.
Evidentigxas, ke la edenajn kondicxojn eblas
rekrei en malpli granda skalo, por elprofiti ilin ekz. kadre de nia familio,
kiu povus vivi sane kaj longe. Tiucele d-ro Pokrywka kune kun siaj
kunlaborantoj konstruis la unuan en la mondo t.n. normopreman domon, en kies
interno regas la plej favoraj por la homo vivkondicxoj. Gxi havas la formon de
granda barelo kun fenestroj je la kapacito de 120 kubometroj. Alia formo, ol
tiu ronda, ne estas ebla, cxar la pli granda, ol normale, premo tie egalas al
4-5 tunoj je 1 kvadrata metro. Tie povas logxi familio kaj pasigi tempon
simile, kiel en ordinara hejmo, cxar la atmosfero kauxzas neniujn kromefikojn aux malagrablajn
travivajxojn.
Suficxas dum 2-3 minutoj trairi tra speciala kluzo kaj sxangxi la premon el
1000 je 1500 hektopaskaloj, kaj poste, dum libere longa estado ene, nenion pli
oni sentas.
Estas tiel, cxar la homa organismo facile
alkutimigxas al la atmosfero dum apenaux 30 sekundoj. En tiu tempo estas iom
simile, kiel dum flugo, kiam oni devas kelkfoje gluti, por kompensi la premon
en oreloj. La ceterajn parametrojn kiel la enhavo de oksigeno, karbondioksido
kaj hidrogeno, aux la temperaturon kaj humidecon, kontrolas aparataro, ekipita
je sensoroj. La pli altan premon oni atingas, pumpante pli da aero al la ejo.
La unua tiutipa domo havas du nivelojn, kiuj estas alireblaj per lifto. Gxis
nun en Pollando ekzistas jam cx. kvin similaj domoj por
"longevivuloj". La kostoj, kvankam suficxe altaj, ne diferencas
principe kompare kun la konstrukostoj de la nuntempa domo.
Oni povas imagi hermetikan, bone kalfatritan
domon, kie tamen regas la kondicxoj multe pli favoraj ol tiuj en submarsxipoj
aux kosmaj raketoj, kie la atmosfero nur imitas tiun sur la tersurfaco.
Mi volus tamen starigi la demandon, cxu la
atmosfero, rekreita laux la modelo, reganta en Edeno, favoras ankaux la mensan,
psikan staton de la personoj estadantaj en tia medio? Ni ja parolas pri
siaspeca "oazo", izoligo, interesa eksperimento, kiu proksimigas nin
iom pli al versxajna modelo, kiu sxangxigxis pro la granda inundo kaj la posta
agado de homo.
Andreo Bach
(laux Esperanta Retradio).
La plej maldormema besto
Sciencistoj asertas, ke elefantoj estas la
plej maldormemaj bestoj en la mondo. Ili dormas averagxe du horojn diurne, sed
pro tio ilia cerbo ne damagxigxas kaj ili ne suferas pro dormomanko. La
konkludoj de esploristoj estis publikigitaj en la revuo "Plos one".
Oni rimarkis, ke en zoologiaj gxardenoj
elefantoj dormas 4-6 horojn diurne, do, oni decidis observi ilin en la natura
medio. Tiucele estis organizita la ekspedicio al unu el la naturaj rezervejoj
en Botsvano, kie logxas afrikaj elefantoj. Evidentigxis, ke elefantoj dormas
malpli, ol aliaj mamuloj. La observataj bestoj dormis po du horoj diurne. Ili
povis entute ne dormi dum du tagnoktoj, se ilin gxenis rabobestoj aux homoj.
Elefantoj povas dormi starante aux sidante. Ili endormigxis dum difinitaj
horoj, antaux tagigxo. Tio estas ligita ne kun tagnokta ciklo, sed kun sxangxoj
de temperaturo kaj humideco.
(Laux RIA "Novosti"
E-igis O.P.
La 26-an de septembro forpasis Mikaelo
(Mihail' Ja'kovlevicx) Gisxpling
(1924-2017).
E-istigxis en 1943. Rusiano kaj sovetiano, poste israelano. Ingxeniero-kemiisto.
Fondinto kaj gvidinto de Moskva junulara E-klubo "Fajrero" en 1957.
Auxtoro de poeziaj libroj "El sisma zono", "Eola harpo" kaj
"Tie cxi tie".
Mikaelo Gisxpling
Kanto pri Donkihotoj
Don
Quijote de la Mancha,
Ingxenia
la hidalgo...
Sur
la longa voj' disbrancxa
Vin
minacas kruc' kaj galgo (1).
Sed
kun vervo kaj fiero
Luktas
vi, rajdant' naiva --
Dum
vi vagas sur la tero
Konscienco
estas viva.
Glitas
ombroj sub la luna bril'
Kaj
klakklakas hufoj resonante...
For
de la senhonta kamaril'!
Trotu
plu, fidela Rocinante!
Jam
longega estas la distanc'
Gxis
la iam forlasita hejmo...
Cxe
la mano pendas akra lanc'
Sur
la kap' radias kupra helmo.
Ne
zorgante pri filistra dec'
Tra
sennombraj urboj kaj anguloj
Rajdis
vi, adeptoj de justec'.
Sindonemaj
trampoj kaj stranguloj.
Kiel
nigraj monstroj el delir'
Muelejoj
staras cxe vojrando...
Levu
lancon, brava kavalir'
Kaj
galopu al la acxa bando!
La
grandeco ne konfuzis vin --
Al
kolos' vi jxetis vian ganton,
Sed
vi mem pereis sub ruin',
Se
vi nur faligis la giganton.
Vi
batalis kontraux hida drak'
Kaj
defiis sangavidan ogron,
Sed
ne sentis antaux la atak'
Singardemon
kaj hontindan sobron.
La
mensogo sur la tuta ter'
Plektas
sian reton aranean,
Sed
vi amis lumon de la ver'
Certe
pli ol vian Dulcinean.
Se
viktimoj ploras pro ofend',
Se
perforto premas kaj molestas,
Dum
komuna timo kaj silent'
Sole
vi indignas kaj protestas.
Kia
granda estas la abund'
Da
servilaj sklavoj kaj kanajloj!
Kaj
doloras la malnova vund',
Kaj
la mokoj vipas kiel hajloj...
Tre
sxangxigxis nia vasta mond',
Sed
gxis nun, fidelaj al la votoj,
Kiel
volontuloj al la front',
Cxiam
venas novaj donkihotoj.
Malaperis
la fabela hord'
De
la monstroj el la temp' obskura,
Sed
aperas iu nova fort',
Cxiam
pli dangxera kaj terura.
Pretaj
al batal' kaj polemik'
Vojas
vi tra jaroj kaj tra mejloj...
Glavon
sor! Jen nova malamik' --
Kaj
cxi-foje jam ne muelejoj!
Don
Quijote de la Mancha,
La
hidalgo ingxenia,
Kun
la glavo ambauxtrancxa
Rajdas
en jarcento nia.
Rajdu
plu, por ke ekzistu
Kontrauxstaro
kaj opono,
Por
ke cxiam ni rezistu
Al
malico kaj malbono.
Piednotoj
(1)
galgo = pendumilo.
Cxasi kun la leono
Fablo de Marteno Lutero en du versioj
1.
Kunigxis bovo, kapro kaj sxafo al leono kaj
kune cxasis en arbaro. Post kiam ili estis kaptintaj cervon kaj dividis gxin en
kvar samgrandajn pecojn, la leono diris:
- Vi scias, ke unu peco apartenas al mi kiel
via cxaskamerado, la dua peco estas mia kiel regxo de cxiuj bestoj, la trian
pecon mi volas, cxar mi estas pli forta kaj pli multe kuris kaj laboris, ol vi
cxiuj tri. sed kiu volas havi la kvaran pecon perforte, devas forpreni gxin de
mi.
Do la tri pro siaj klopodoj anstataux
rekompencon nur havis malutilon.
Instruo: ne altigu vin, restu cxe viaj
samspecanoj. Ne estas bone mangxi cxerizojn kun mosxtoj Ili jxetas stipojn.
2.
Leono, vulpo kaj azeno kune cxasis kaj kaptis
cervon. La leono instigis la azenon dividi la cxasajxon. Tiu dividis gxin en
tri pecojn. la leono koleris kaj sxiris la hauxton de la azeno super ties
kapon, ke gxi staris tie kapsangante.
Post tio la leono ordonis, ke la vulpo dividu
la cervon. La vulpo pusxis kune la tri pecojn kaj entute donis ilin al la
leono. Tiu ridis kaj demandis:
- Kiu instruis al vi dividi tiamaniere?
La vulpo montris en la direkto de la azeno
kaj respondis:
- La doktoro tie kun la rugxa cxapelo.
Tiu cxi fablo instruas du aferojn: la unua:
Mosxtoj volas havi
avantagxojn.
Kun ili ne estas bone mangxi cxerizojn. Ili jxetas stipojn.
La dua: Tiu estas prudenta viro, kiu
plisagxigxas Per akcidento de alia.
Elgermanigis Th. Speckmann
Karaj
legantoj,
Jam
preskaux dudek jarojn mi provas prizorgi la songazetojn, kiujn antauxe
pretigadis Nora. Bedauxrinde lastatempe mia sanstato ne estas optimuma kaj
ankaux la Centra Oficejo ne plu povis teni la ritmon de asisto por la aperigo.
Nun la Gxenerala Direktoro Veronika Poor proponas transiron al Interreta sendo
de la sondosieroj (MP3). Tio ankaux liberigus
de kotizopagoj, kiuj cetere same postlamadis, escepte de kelkaj
dankindaj personoj kaj (du) landaj asocioj kiuj fidele pagadis.
Mia
zorgo nun estas, ke eble ne cxiuj abonantoj de la revuo "Esperanto"
kaj de "Monato" havas aliron
al Interreto. Por sondi la eblojn mi nepre bezonas la reagon de cxiuj, kiuj NE
utiligus la retan servon. Bv skribi (eventuale brajle) al "Rob Moerbeek,
Zwaansmeerstraat 48, NL-1946 AE Beverwijk, Nederlando. Kaj kompreneble de la
aliaj mi bezonus la retadreson. (mia retadreso: moerbeekr@gmail.com ). Mi estas atingebla
ankau per la adreso de la Centra Oficejo de UEA.
Kun
espero povi ankoraux iom da tempo dauxrigi la servadon,
Rob Moerbeek.
***
Anonco por legemaj komputiluzantoj
Mi deziras disponigi al dezirantoj la
esperantajn verkojn, kiujn mi enkomputiligis kaj de tempo al tempo mi informos
pri nova propono. Por komenci mi volas omagxi al la lando de nia cxijara
kongreso disponigante du verkoj de serbaj auxtoroj:
"Songxo
kaj maldormo sub la karpeneto", novelaro de Ivo Andricx, kaj "El la
vivo", rakontoj de Vesna Skaljer-Race. Dezirantoj kiuj ne povas legi
unikodon kaj do preferas necxapelitajn literoj bonvolu tion precizigi.
Ligilon
al la elsxutebla dosiero vi petu de dacostapl(cxe)gmail.com.