Esperanta ligilo
n-ro 9, novembro 2012
Enhavtabelo
79-a IKBE. La unua komuniko.
Rekapabligaj servoj en
Finnlando – defioj kaj ebloj
El Esperantujo. E-o en lernejoj.
Enkonduko de E-o en Svedio.
Lingva forumo. Lasu nin kompreni.
Tra la sortofrata mondo. Kreinto de la Korea alfabeto por bll.j.
Literaturo. Tamara Andrejeva. Felicxaj patroj (rakonto).
Por via sano. Maldikigxu kun cxokolado!
Sxako.
Anonceto.
79-a Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj (unua
komuniko)
Karaj geamikoj! La estraro de ANEB pridiskutis kaj
akceptis la proponon de la estraro de LIBE organizi la 79-an IKBE en Bulgario.
Tiucele dum sia kunsido, okazinta la 4-an de novembro 2012 la ANEB-estraro
starigis Preparan Kongresan Komitaton, kies konsiston eniras: Vladimir Jxelev-
prezidanto, Dimo Dimov- vicprezidanto, Keranka Milusxeva, Veselina Stoilova,
Stojan Stancxev, Etien Todorov- membroj.
1. Dato kaj loko. La kongreso
okazos de la 28-a de auxgusto gxis la 3-a de septembro 2013 en hotelo
“Horizont”- urbo Obzor. Obzor trovigxas en la sudorienta
landparto de Bulgario.
2. Kongresa temo. La jaro 2013
estas proklamita de Unuigxintaj Nacioj kiel jaro de la
civitanoj. Lige kun tio ni proponass temo de nia
kongreso estu: “La nevidantoj en la civitana socio”. Ni petas
cxiujn, kiuj intencas prelegi anonci sin ne malpli frue ol la 30-a de junio.
3. Logxado. Ni logxos, mangxos
kaj kongresos en la sama konstruajxo. Oni disponigas
al ni 88 litojn en du- kaj tri-litaj cxambroj. Cxiu
cxambro havas necesejon kaj dusxon, klimatizilon, fridujon, kablan televidon
kaj balkonon, rigardanta orienten. En la akceptejo estas
senpaga sendrata interreto. Apud la akceptejo estas
kafejo, kie oni proponas kafon, teon, refresxigajn trinkajxojn, bieron,
alkoholajxojn. La mangxado kaj kongresarangxoj okazos en ambaux klimatizitaj
haloj dee la hotelo. Antaux la hotelo estas malgranda parko,
ekipita per sporta ilaro, kie la dezirantoj povas sportumi. La hotelo
trovigxas je distanco de 80 metroj de la strandostrio.
4. Kongreskotizoj. Por partoprenantoj el okcidenteuxropaj landoj la prezo estas 250
euxroj. Por partoprenantoj el orienteuxropaj landoj-
195 euxroj. Tiuj, kiuj deziras logxi en unulita cxambro devas pagi 320
euxrojn. Por infanoj gxis 14 jaroj , kiuj ne profitos
memstaran liton oni pagos 120 euxrojn. La prezoj inkludas: tri mangxojn tage,
ses tranoktojn,duontagan ekskurson al Varna kaj
transporton de Varna al Obzor kaj reen. Se vi intencas
partopreni la ekskurson nepre indiku tion en viaj aligxiloj. Gxis la 21-a de
aprilo vi nepre devas pagi almenaux 50 procentojn de
la kongreskotizo. En la dua komuniko ni anoncos la
bankkonton, per kiu vi povos gxiri la monon.
5. Renkontado kaj veturigado
de la partoprenantoj. La partoprenantoj estos veturigotaj de Varna al Obzor la
28-an de auxgusto per busoj en du grupoj. La unua buso
ekiras de flughaveno Varna je la 12-a horo, trapasas auxtobusan stacidomon
Varna, fervojan stacidomon Varna kaj veturas al Obzor. La dua auxtobuso ekiras
je la 18-a horo laux la sama vojo. En la forirtago
cxiuj partoprenantoj estos veturigotaj reen laux la sama
vojo. Se necese tiu skemo povas sxangxigxi. Tiuj, kiuj
intencas veni en Varna antaux la kongreso auxx resti post la fermo bonvolu
sciigi nin. ni povus logxigi
ilin en la lernejo por viddifektitaj infanoj en Varna.La prezon por unu
tranokto en la lernejo ni anoncos en la sekvaj komunikoj.
6. Aligxilo. Via aligxilo devas enhavi la jenajn donitajxojn:
1. antauxnomo kaj familia nomo;
2. nevidanto aux akompananto;
3. naskigxjaro;
4. lando;
5. adreso;
6. telefonnumero;
7. retadreso;
8. skajpo;
9. mi pagis per banko... euxrojn;
10 mi bezonas oficialan invitilon;
11. a. mi partoprenos la ekskurson; b. mi ne partoprenos la ekskurson;
La aligxilojn bonvolu sendi al Dimo Dimov gxis la 1-a de majo 2013.
7. Adresoj kaj telefonoj por
kontaktoj.
1. Vladimir Jxelev: tel.: +359 32 29 93 92 posxtel.: +359 898 61 58 66
2. Dimo Dimov:tel.:+359 52 51
14 94 posxtel.: +359 893 42 95 43 retadreso: dimodimov19@gmail.com
3. Veselina Stoilova: posxtel: +359 898 52 93 50
retadreso: vesistoilova@abv.bg
Nome de la prepara komitato: Vladimir Jxelev-
prezidanto Dimo Dimov- vicprezidanto
Rekapabligaj servoj en Finnlando – defioj kaj ebloj
Teuvo Ruponen Estro de rekapabliga sekcio de Finna
Ligo de Vidhandikapitoj (emerito)
Prelego dum la 78-a IKBE en Kijivo 2012
Rekapabligo celas al restarigo
aux pliigo de fizika, psika kaj socia agadkapablo. Plej gravas plifortigi memfidon kaj progresigi kapablon
elturnigxi memstare. Subteno fare de samsortanoj kaj eblo identigi sin kun tiuj estas gravaj elementoj en la agado. Inter la celoj
estas ankaux akcepti la difekton kaj la realan situacion kaj lerni kompensajn
lertojn.
Laux nuntempa difino,
invalideco estigxas per interagado de la individuo kaj la cxirkauxajxo. Konflikto inter la kapabloj de individuo kaj la postuloj de ties
cxirkauxajxo kreas invalidecon. Tiel ne suficxas nur
rekapabligi la individuon. Oni sxangxu ankaux la
cxirkauxajxon, tiel ke gxi plej malmulte obstaklu la elturnigxadon kaj
partoprenadon de difektita individuo. Socia
agadkapablo signifas povon de individuo sukcese agi en diversaj cirkonstancoj
kaj esti plenrajta membro de diversaj komunumoj kaj de la tuta socio.
Difekto ankaux ne estas samsignifa kun
manko de laborkapablo, kiel oni ofte pensas. En medicino oni
parolas pri grado de invalideco. Tiam oni rigardas la aferon el
negativavidpunkto, el la vidpunkto de perdo: la grado de gxeno kauxzata de
invalideco estas tiel kaj tiel granda. Rekapabligo aliras la
situacion pozitive, baze de ebloj. Gravas fortigi
lapropran rolon de la rekapabligato. Viddifekto estas
subjektiva sperto, kiun oni ne povas mezuri per ekzakta mezurilo. Motiviteco helpas en refortigxo.
Rolo de paciento ne konvenas
al rekapabligato. En la sanservo
oni devas fortigi la motivitecon por rekapabligo kaj komenci la proceson de
rekapabligo kiel plej eble baldaux post la difektigxo.
Laux tiu vidpunkto ne estas bone, se kuracisto
konstatas: “Venu denove post unu jaro kaj ni vidos, kion ni povos fari. Eble
kuracmetodoj tiam estos progresintaj tiel, ke...” Tia tiel
nomata teorio de pajlero malhelpas efike komenci la rekapabligon.
La rekapabligata grupo konsistas el bl'aj kaj
diversgrade viddifektitaj homoj kaj iliaj proksimuloj. Difektigxo
ne estas nur problemo de unuopa persono. Gxi tusxas
lian aux sxian familion, amikojn kaj kolegojn. Difektigxo estas kiel sxtono, jxetita en akvon. En la punkto de falo akvo
saltas alten, kaj ringoj etendigxas cxirkauxen kaj iom post iom malaltigxas
gxis kiam, ie for, la akvo ne plu vibras. Same, plej forte la
difektigxon sentas la persono kaj la proksima rondo. Ju
pli for oni iras, des malpli la afero tusxas.
La legxoj garantias rekapabligon.
En Finnlando ekzistas relative
bona legxaro pri rekapabligo. Gxi estas senpaga. La cxefa respondeco pri arangxado de
rekapabligo restas cxe la komunuma sanservo. La rekapabligon de viddifektitoj
prizorgas en praktiko la grandaj Centraj Malsanulejoj. Escepte,
la medicinan rekapabligon de severe difektitaj personoj prizorgas la nacia
Institucio de Sociala Asekuro. Gxi prizorgas la
profesian kapabligon de viddifektitoj. La agadon povas kunfinanci ankaux
asekuraj kompanioj.
Rekapabligon de viddifektitoj
cxefe, proksimume 90-procente, financas la nacia Institucio de Sociala Asekuro.
La tri sxtupoj de rekapabligaj servoj.
En la rekapabligaj servoj por
vidhandikapitoj eblas klare distingi la kutimajn "tri sxtupojn" de
sanservo. En la baza
sanservo la rekapabligaj servoj estas blankaj bastonoj kaj magnetofonoj, trejnado
en movigxo kaj instruado de punktoskribo, kaj krome sxangxoj en la hejmo de
severe handikapitaj personoj. Pere de tiuj oni strebas
al plibonigo de agadkondicxoj en la hejma cxirkauxajxo por tiel malpliigi la
gxenajxojn, kauxzitajn de difektoj.
La sekvan sxtupon de rekapabligaj servoj formas la
Centraj Malsanulejoj. En ili rekapabligaj servoj por
viddifektitoj estas gvidado al rekapabligo, rekapabligo de vidpovo kaj servoj
koncerne helpilojn. Parto de ili okazigas ankaux
movigxtrejnadon. Helpilojn por pli multekosta medicina
rekapabligo financas la komunuma sanservo. Por viddifektitoj temas ekz., pri legotelevidiloj, komputiloj kaj ties programoj.
La trian sxtupon de rekapabligaj servoj proponas la
Finna Ligo de Vidhandikapitoj. La Ligo havas en la cxefurbo centron de servoj
kaj agado nomatan "Iiris", tio estas Iriso. Parto de la rekapabligo
por vidhandikapitoj estas tia, ke gxi ne tauxgas por
dislokado regiona aux surloka. Tia agado estas koncentrita kiel
tasko de la Finna Ligo de Vidhandikapitoj.
La Iris-centro havas sekciojn por rekapabligo de
infanoj kaj plenkreskuloj, por enlaborigo, trejnado pri komputiloj kaj
esplorcentron. Por rekapabligo kontribuas ankaux trejnejo de
gvidhundoj kaj gxiaj servoj. Servoj al cxiuagxaj.
La Finna Ligo de Vidhandikapitoj produktas
rekapabligajn servojn por cxiuagxaj viddifektitaj klientoj kaj por iliaj
familianoj. La servoj konsistas el persona kaj grupa adaptigxa trejnado,
rekapabliga flegado, esploroj pri rekapabligo, trejnado por subteni kaj
plibonigi laborpovon, studoj pri bezono de helpiloj kaj trejnado pri uzo de ili kaj servoj rilate al gvidhundoj. Ankaux
rekapabligo de veteranoj estas arangxata. La Ligo de Vidhandikapitoj
havas entute 200 dungitojn, el kiuj unu triono laboras en la rekapabliga
sekcio. Rekapabligo de vidhandikapitoj postulas multe da homa
laboro. La grupoj de gvidataj personoj estas malgrandaj kaj grandparte
la gvidado estas tute persona por cxiu unuopulo aparte. Laux la naturo de
viddifektoj, la gvidado kaj trejnado, ekz., pri
punktoskribo, movigxado, cxiutagaj laboroj kaj uzado de helpiloj, okazas
unuope, pasxon post pasxo.
Familianoj cxeestas en
rekapabligo.
En rekapabligo partoprenu kiel
eble plej multe ankaux familianoj. Kiam temas pri
plenkreskuloj, oni celas, ke ankaux la edzo aux edzino de nova handikapito
cxeestu parton de la tempo. Por tiuj gravas scii pri
la efiko kaj celoj de rekapabligo de la proksimulo. Familianoj bezonas sian propran psikan rekapabligon kaj subtenon de
samsortuloj.
Ofte oni pensas, ke en
rekapabligo temas unuavice pri servo por jxusdifektitoj. Gxi tamen havas grandan signifon ankaux por tiuj, kiuj
jam delonge havas handikapon.
Valoras rekapabligi. En la nuntempa socio pli kaj pli gravas la videbla
cxirkauxajxo. Nia socio rapide sxangxigxis el
socio de servado al socio de memservado. Bona
vidpovo estas bezonata en pli kaj pli multaj taskoj. Jam relative
neforta manko de vidkapablo kauxzas problemojn en laboro, en cxiutagaj aferoj
kaj ecx dum libera tempo. Dum oni povis malpliigi plurajn
problemojn, kauxzitajn de viddifekto per helpiloj kaj elektronika tekniko,
novaj problemaj cirkonstancoj estigxas rezulte de evoluo de la socio. Tiel la gxeno de viddifekto forte ligigxas al tio, kion la
cxirkauxajxo postulas de la agadpovo.
Lastatempe oni multe parolis
pri la efikeco kaj utileco de rekapabligo. Koncerne vidhandikapitojn, estas prave aserti, ke
rekapabligo indas, de la vidpunkto de individuo kaj ankaux de la socio. Cxiu euxro, kiu estas uzata por rekapabligo, malpliigas aux
prokrastas bezonon de ecx pli pezaj kaj multekostaj servoj. Je individua
nivelo rekapabligo reflektigxas kiel pozitiva memstara
elturnigxo kaj partopreno
en la socia vivo. Temas pri la rajto
de vidhandikapitoj al rekapabligo kaj digna kaj bonkvalita vivo. Rekapabligo estas investo al estonteco. Tiu
esprimo enhavas grandan veron el vidpunkto de socio kaj individuo. En
praktiko tamen apenaux videblas cxi tia pensado pri
investo. La finna registaro parolas pri manko de laborfortoj kaj neceso
plilongigi laborperiodojn. Handikapitoj estas resurso de
laborforto, kiun oni gxenerale forgesas. Per gxustatempa kaj direktita
rekapabligo eblas loki plurajn difektitojn en
laborvivon. Per rekapabligo eblas subteni laborkapablon de
homoj kiuj difektigxis dum sia labora agxo kaj tiel grave plilongigi ilian
karieron kaj subteni ilian forton labori. De vidpunkto
de individuo, rekapabligo subtenas la psikan, socian kaj fizikan agadpovon kaj
plibonigas la kapablon memstare elturnigxi en cxiutaga agado kaj malpliigas
bezonon de aliaj servoj. Malgraux decidoj de
parlamento kaj evidenta utilo rekapabligo nuntempe ne gxuas la respekton, kiun
gxi meritas. En la nuna premanta ekonomia situacio oni
malpliigas ankaux rekapabligadon pretekste de gxiaj kostoj. Rekapabligo
estas konsiderata nur kiel elspezoj, ne kiel investo. Eblas sxpari el rekapabligo, cxar ne minacas tuja perdo de vivo.
Sxparemo malhelpas situacion de maljunuloj kun
viddifekto.
La proporcio de pensiuloj en la logxantaro en
Finnlando estas cx. 15 procentoj, kaj la proporcio cxiam pli
kreskas. Ju pli longe homoj vivas, des pli ili
havas diversajn agadmankojn kaj malsanojn. Ankaux viddifekto
draste kreskas kiam temas pri pli agxa homgrupo. Laux
taksado en Finnlando trovigxas 80 000 vidhandikapitoj, el kiuj 70 000 havas pli
ol 65 jarojn. Post 30 jaroj la respektiva nombro estos preskaux duobla.
Viddifekto de maljunuloj plej
ofte konsistas el diversgrada vidpovo, ne ofte el blindeco.Tio tamen ne
malpliigas la gravecon de la problemo.
Gxis nun la Nordlanda bonfarta
socio sukcesis doni moderajn servojn por maljunuloj kaj invalidoj. La situacio tamen estas sxangxigxanta. Cxiutage ni
auxdas novajxojn, ke komunumoj eliminas socialajn servojn kaj sanservon t.e.
gxuste tiujn, kiuj servas maljunulojn.Atingebleco de servoj varias multe inter
komunumoj.
Niaj legxoj ebligas rekapabligon kaj havigon de
helpiloj ankaux por homoj kiuj jam trapasis la laboragxon, sed en praktiko
estas malfacile ricevi tiujn servojn. Por pensiulo, akiri legotelevidilon aux
komputilon aux ricevi rekapabligon estas kiel gajnego
en loterio. Ecx optikajn helpilojn ne cxiam eblas ricevi, kaj
gvidado en uzo de tiuj estas nesuficxa.
Ankaux pere de sxangxoj en
logxejo eblas faciligi elturnigxon de viddifektitaj maljunuloj hejme.
Asistado en hejmo fare de komunumo ebligus
elturnigxadon. Se eblus ricevi helpon en purigado, asistadon
en negocado kaj aliajn servojn rilate al cxiutaga vivo, la vivo en la konata
hejma cxirkauxajxo povus dauxri ecx longe. La fervora sxparemo de
komunumoj tamen estas eliminanta tiujn servojn. Purigado kaj
asistado en butikoj ne plu apartenas al la taskoj de trejnitaj hejmaj
helpantoj. Tiujn servojn oni devas acxeti cxe privataj produktantoj de
servoj.
Laux esploroj viddifektitaj pensiuloj plejparte estas
malricxaj kaj ili ne povas pagi grandajn elspezojn por
publikaj kaj privataj servoj. Tiel kreskas ilia dependeco de volontulaj servoj
aux helpo fare de familianoj. Tio siaparte diserigas la
memfidon kaj deprimas la menson.
Cxiu vidhandikapito sendepende de agxo kaj logxloko
rajtas ricevi bezonatan rekapabligon.Bedauxrinde tiu
rajto realigxos ege malforte.
La euxro farigxis cxioscia konsilisto kaj la merkato
faras la decidojn. La Nordlanda bonfarta socio estas rapide malaperanta. Komuna respondeco diserigxas kaj gxin anstatauxas malmolaj valoroj.
En tiu situacio invalidorganizoj devas havi atentemon
kaj forte labori por gardi la rajtojn. Tiu laboro bezonas nin
cxiujn.
El Esperantujo
E-o en lernejoj
En junio 2011 la revuo Esperanto de UEA sciigis, ke en
Brazilo grava atingo estis la aprobo de legxprojekto por subteni la instruadon
de E-o en brazilaj mezlernejoj. En la komenco de auxgusto
2012 la retejo de edukado.net informas, ke la brazila parlamento baldaux
konfirmos la legxproponon.
La federacia universitato oficiale aldonis E-on al la
ceteraj 12 lingvoj tie nun instruataj. La 180-hora kurso estas aldona kapabligo
de nunaj instruistoj de fremdaj lingvoj por la instruado de E-o. La kurso estas
por la gxenerala publiko, sed kun speciala programo
por lingvoinstruistoj en la tria lerno-semestro. Lauxcele la
kursintoj kapablos aprobigxi en nivelo C1 de la KER-ekzamenoj.
Enmatrikuligxo jam eblas. Tiu nuna
universitata atingo malfermas la vojon al ecx pli grava pasxo antauxen por la
evoluo de E-instruado en Brazilo, nome la postdiplomiga kurso por
lingvo-instruistoj.
(retejo d edukado.net.
3.8.2012, raporto de Josias Barboza)
Enkonduko de
Esperanto en Svedio
Dum la printempa E-kunveno de sveda E-asocio unu
prelego temis pri la nova kurso ”Homa lingvo”,
okazanta en svedaj gimnazioj en la sociscienca programo. La lingvoinstruisto
Folke Wedlin prezentis la kurson kaj siajn spertojn pri lecionoj de E-o en gxi.
Alia prelego montris kiel eblas prezenti E-on kaj aliajn konstruitajn lingvojn
en la kurso "Homa lingvo", kiu konsistas el 100 horoj dum unu
lernojaro. Du instruistoj parolis pri spertoj esti ”gastinstruistoj”
en tiu kurso cxe stokholma gimnazio. Unu el la komunaj konkludoj de la prelegoj
estis, ke ekzistas bona sxanco fari prezenton pri E-o en la prihomlingva kurso,
kiun la lingvemaj gimnazianoj trairas en Svedio ekde la jaro 2011. Gravas
ellabori sagxan strategion kaj elsxuteblan studmaterialon por instigi svedajn
lingvoinstruistojn doni almenaux unu lecionon pri konstruitaj lingvoj kaj E-o
en la kurso "Homa lingvo", cxar tio tute kongruas kun la celoj de la
kurso kaj ankaux kutime interesas lingvemajn junulojn.
("Esperanto", Julio-auxgusto 2012)
Tra la sortofrata
mondo
KREiNTO DE LA KOREA ALFABETO POR BLINDULOJ
La 9-an de oktobro la korea
popolo festis la tagon de ekesto de la korea alfabeto. Kaj kio pri korea brajlo?
Hodiaux vi ekscios pri Pak Tu
Son, kreinto de la korea varianto de la brajla alfabeto por bll.j.
La oficiala skribo por bll.j, destinita por la
okcidenta alfabeta sistemo, ne konvenis por la korea
alfabeto Hangul. Felicxe, trovigxis la homo, kiu solvis tiun problemon,
projektinte la korean varianton de alfabeto de brajlo.
La korean brajlan alfabeton
(Hunmen Cxonum) inventis en la 1926 jaro Pak Tu Son. Ties nomo similas la
originan nomon de la korea alfabeto, kiu nomigxis
Hunmin Cxonum kaj estis kreita de la regxo Segxon la Granda.
Pak Tu Son naskigxis en aprilo
de 1888 en la distrikto Kanhva-gun de la urbo Incxhon. Fininte la pedagogian kolegion, li komencis instrui en
la elementa lernejo. La pseuxdonimon Son Am li ricevis de Li Don Hvi, la
aktiva partoprenanto de la kontrauxjapana rezistmovado kaj la fondinto de la
lernejo Pacxhan, en kiu lernis Pak Tu Son mem. Donante
cxi-pseuxdonimon al sia lernanto, Li Don Hvi kredis, ke lia discxiplo igxos la
homo je nesxancelebla certeco kaj konvinko, simile al la pino apud la kvieta
klostro. Gxuste tiun sencon portas la pseuxdonimo Son Am. Pak Tu Son ne
perfidis sian instruiston, dedicxinte sian vivon por
servado al bezonhavantoj. En la 1913 oni direktis lin
al la instruista laboro en la fako por blinduloj de la lernejo Cxesenvon, poste
igxinta la sxtata blindullernejo en Seulo. Samjare li liveris
el Japanio brajlan tajpmasxinon kaj komencis eldoni la lernolibrojn por bll.j
en la japana lingvo. Kiam post la unuamarta rezistmovado por
sendependeco en 1919 la japanaj regantoj en Koreio klopodis malpermesi la korean lingvon en lernejoj, Pak Tu Son kolere demarsxis
kontraux tiaj severaj rimedoj. Li apostrofis: "La vidanto cxiam trovos
eblecon por legi kaj skribi, necesas nur ekdeziri. Sed la bll.o, senigita sian propran lingvon, definitive cxesos vidi kaj paroli. Cxu vi tion volas?" Post unu jaro Pak Tu Son kune kun siaj studentoj sekrete organizis la komitaton pri
projektigo de la korea brajla alfabeto. Post ses jaroj
la alfabeto estis fine kreita. Oni nomis gxin Hunmen Cxonum.
Gxi estis publikigita la 4-an de novembro 1926, je la datreveno de la apero de
la korea nacia skribo Hunmin Cxonum, aux Hangul.
Oferinta sian propran felicxon por senfelicxuloj
Post la aperigo de la korea brajla alfabeto Pak Tu Son
aktive eklaboris pri disvastigo de gxi inter la homoj kun la limigita vidpovo. Li dissendadis gxin al tiuj, kiuj ne havis eblecojn acxeti gxin.
Li substrekis, ke lernado por la bll.o estas ilo por
batalo je siaj rajtoj. Aliokaze la animo de bll.o estadas en
obskuro. En 1936 Pak Tu Son igxis direktoro de la
lernejo Jonhva en la urbo Incxhon. Li enkoreigis, uzante inventitan de
li korean brajlon, 76 librojn, Inkluzive Biblion kaj
fablojn de Ezop. Li mortis la 5-an de auxgusto 1963 en
76-jara agxo. Nuntempe igxas popularaj la sonlibroj, sed la
lernado nur per auxdo ne eblas. Tial por la koreaj
nevidantoj brajlo restas la plej grava fonto de scioj. Sen la kreita de
Pak Tu Son skribsistemo tio ne estus ebla.
Kompilis V. Suslov.
Literaturo
Tamara Andrejeva.
Felicxaj patroj
(rakonto).
Sur parka benko sidis juna
viro, leganta libron. Deflanke staris
inter arbaretaro infancxareto, kie dolcxe dormis lia unumonata filo. La viro
plezurigis sin, legante interesan romanon kaj samtempe plenumante la
patrodevon. Tra la sabloaleo marsxadis la alia viro,
antauxenpusxanta la infancxareton. El lia posxo
elstaris gazeto. La novalveninto afable turnis sin al la viro kun la libro:
- CxU Vi permesos starigi mian cxareton apud la via?
- Jes, bonvolu,- diris la
sidanto, ne deprenante la okulojn de la libro. La novalveninto oportune
sidigxis kaj elposxigis gazeton. Sidantaj sur la kontrauxa benko virinoj kun infanoj jxetis bondezirajn kaj ecx favorajn rigardojn al
tiuj sindonemaj viroj. Evidente, tiuj duopuloj montrigxis la
plej unikaj reprezentantoj de la forta sekso. Felicxaj edzinoj, havantaj
tiajn maloftajn ekzemplerojn de edzoj!
Tamen subite en unu el la
infancxaretoj ekploris bebo. La patroj
senmovigxis. Fine la viro kun la libro rimarkis:
- Ja ploras Via infano.
- Ne, mi senerare rekonus karan vocxon pro cxiunoktaj
koncertoj.
Por helpi al la cxaretnajbaro
kaj cxesigi la diskuton, ekkriis la dua bebo. Ambaux patroj eksaltis al la cxaretoj, komencis skui
ilin, ecx ekmurmuris, opiniante, ke iliaj senmelodiaj mugxadoj similas al
lulkantoj. Tamen la beboj dauxrigis plenumi sian
dueton. Tiam la patroj elcxaretigis la malobeulojn kaj
komencis kuradi tien kaj reen, pli lauxte kaj inspirplene murmurante.
Sed tia virtuoza plenumado ne silentigis la
kapriculojn. Lacigxinte, la patroj encxaretigis la kriantajn
etulojn, kies plorado tuj cxesigxis. La patroj denove surbenkigxis.
- CXu Vi havas filon aux knabinon?-
Ekinteresigxis la viro kun la libro.
- Mi revis nur pri naskigxo de filo, kaj la edzino
plenumis mian deziron. Kiuagxa via knabineto.?"-
Siavice demandis la viro kun gazeto.
- Mi havas filon. Kvankam mia filo igxis nur
unumonata, li jam rekonas min kaj ridetas.-
Malkontente kaj samtempe fiere respondis la felicxulo.
- Ho, ili estas samagxaj! Nun infanoj rapide maturigxas. ImaGU, Hieraux mia
fileto ekpremis mian fingron, kiam mi salutis lin".
Bedauxrinde, la agrabla konversacio subite rompigxis,
kaj ni ne sukcesis ekkoni cxiujn naturdotajxojn de
unumonataj talentuloj pro pluvo.
La patroj jxetis sin al la heredantoj kaj ekmovigis la
infancxaretojn. Neatendite la patro kun la libro haltis kaj penseme diris:
- Miaopinie, mi erare prenis vian cxareton.
- Mia infancxareto estas blukolora,-
Reehxis la dua. Tuj ili rimarkis, ke la cxaretoj
similis, kiel gxemelfratoj. - Problemoj,- ekflustris
la viro kun gazeto.
La pluvo plifortigxis.
- Nesolveblaj problemoj ne ekzistas,-
gxoje ekkriis pli prudenta kaj konjektema viro kun la libro. Li
atente komparis la sucxilojn, kovriletojn, tamen cxiuj ajxoj similis.
- Ho, ni faris acxetajxojn en la sama vendejo kaj
havas similajn gustojn,- konkludis li.
- Se Vi havus knabinon, ni tuj distingus ilin,-
penseme rimarkis la dua. La unua ecx ne reagis: li sercxadis elembarasigxon.
- Ni observu detale la infanajn vizagxojn kaj komparu
kun la patroj,- denove proponis eltrovema patro kun la
libro.
CXiu el ili fiksrigardis la
vizagxojn unu de la alia, poste ili klinigxis super la infanaj vizagxoj.
- Al mi sxajnas, ke tiu cxi knabeto estas gxuste via
kopiajxo!- la viro kun gazeto diris. Tamen post pauxzo
li mirigite aldonis:
- Ho, tiu, la alia bebo
ankaux similas Vin!
Denove ili enpensigxis... Jen
la viro kun la libro silente palpadis la
cxaretfundojn. Post kelkaj minutoj li konvinke deklaris:
- Tiu cxareto estas via!
La dua mirigite demandis:
- Kiamaniere Vi deduktis?
- En la cxaretfundo mi konstruis sekretejon, kie mi
kasxas aferajn leterojn de unu konatino, mi konsilas uzi mian valoran sperton!
Afable adiauxinte, la viroj
disigxis.
Kiam la viro kun la libro
revenis hejmen, la edzino jam senpacience atendis lin kaj tuj prenis la bebon.
Subite la orelojn de la edzo atingis la virina ploro:
- Kion vi alportis anstataux nia filo?
- Ho, Dio! CXu mi alportis knabinon?-
Li tuj observis la kusxantan etulon, trovante virseksan bebon. Sed la edzino
foriris kun la bebo al la parko. Renkonten al sxi
kuris la alia patrino kun la bebo sur brakoj.
Por via sano.
Maldikigxu kun cxokolado!
Cxokolado estas parto de la
homa kulturo, en la tuta mondo. Gxi devenis de antaux-Kolumba epoko, kiam popoloj de Centra Ameriko
kulturis la belajn flavajn ovoformajn fruktojn. De tie
gxi venis Euxropon, kie la klimato ne favoras gxian plantadon. Grandaj produktantoj estas Ameriko kaj Azio, sed svisaj markoj
tamen farigxis meritoplene famaj. Cxokolado inspiris
auxtorojn de filmoj kaj libroj, farigxis simbolo de popolaj festoj (ekz. la
alproksimigxanta Pasko) kaj plezurigas homojn en formo de brikoj, ovoj,
pulvoro, kukoj, biskvitoj, likvoroj, kremoj kaj trinkajxoj. Pro tio, ke
la ekstraktajxo de kakao (Theobroma cacao) estas tre amara, oni preparas gxin mikse
kun lakto kaj sukero.
Malofte oni trovas homon, kiu
ne sxatas cxokoladon. Kontrauxe, ofte oni renkontas homojn, kiuj sin konsideras
"cxokoladomaniuloj". Kaj tiuj homoj ofte
havas kulposenton, cxar de longa tempo kuracistoj rekomendas, ke oni ne tro ofte
kaj ne tro multe englutu cxokoladon, cxar gxi estas grasa kaj sukereca.
Sed medicinaj sciencoj estas cxiam surprizaj: antaux nelonge, esploro en la
Universitato de Kalifornio, en Usono, montris, ke regula mangxado de tiu bongustajxo povas helpi malgrasigxon!
Oni akompanis pli ol 1000 pacientojn, kiuj agxis de
20- gxis 85 jaroj, kiuj ne suferis pro diabeto, nek pro koraj aux angiaj
malsanoj, koncerne dieton kaj korpan mason. La rezulton publikigis la prestigxa
revuo ‘Archives of Internal Medicine’, kun la konkludo, ke, kvankam cxokolado
estas kalorieca mangxajxo, gxi enhavas substancojn, kiuj favoras malpezigon,
anstataux akumuladon de graso. Tial eble gxi povas helpi
malpliigon de la korpa maso.
La esploro montris, ke cxokolado plibonigas
sangopremon, korpan reagon al insulino (nome hormono, kiu ensorbigas glukozon)
kaj kolesterolon. Gxi enhavas abundon da kontrauxoksidaj
faktoroj - speco de ‘rubajxo’ de la korpa metabolismo. Tiaj efikoj
okazas sendepende de aliaj faktoroj, kiel
korpekzercoj. Tamen, oni bone atentu: cxar cxokolado enhavas kaloriojn, gravas,
ke oni ne mangxu gxin grandkvante, sed modere kaj ofte. Krome,
ke oni moderigu la englutadon de aliaj grasajxoj kaj sukerajxoj, por kompensi
tion. La esploristoj emfazas, ke bona cxokolado estas tiu
de la tipo "duone amara".
Sed antaux ol vi rapidos
preni kaj mordi sian cxokoladan brikon, ni atentigu: multajn esplorojn pri tiu
temo oni faris per musoj, kaj kvankam cxio indikas, ke ili validas ankaux por
homoj, tamen estas prudente atendi konfirmon kaj pliajn informojn.
(Laux Esperanta retradio).
Sxako
Redaktoro: Anatolij Masenko, Gerojev-Medikov 15 - 1,
RU-357739 Kislovodsk, Rusio; retadreso: masenkoai@mail.ru
Novaj
sxakproblemoj
n-ro 1
Blankaj: R3 Ne5 CXf2 CXf3 (4);
Nigraj: Rg2 (1)
Mato en dua movo.
N-ro 2
B.: Rf6 Nh3 (2);
N.: Rh5 Pf7 Ph4 (3)
Mato en dua movo.
N-ro 3
B.: Rd5 Ng6 Kh3 (3);
N.: Rh8 CXg7 Pd+ Ph4 (4)
Mato en tria movo.
Anonceto
Nova delegito
LIBE-estraro informas, ke Bulgario havas novan
delegiton s-anon
Dimo Dimov Penev:
JxK Mladost, bl.109, vh.6, ap.1, BG-9027 Varna;
tel.: +359 52 511494.
R.P.: dimodimov19@gmail.com;
skajpo: dimo_dimov11111 .
Nome de la estraro mi deziras al
li sukcesan cxi-terenan kunlaboron, kaj samtempe mi kore dankas s-anon Dancxo
Dancxev Stefanov pro lia longjara laboro.
Anatolij Masenko,
dua LIBE-sekretario.