Esperanta Ligilo
Oficiala organo de Ligo Internacia de Blindaj
Esperantistoj
numero 5 - Majo 2023
Enhavtabelo
Amara noto de la redaktanto.
Ludante per artefarita inteligento.
Interesa novajxo... sed kiam?
Malgrava okazo el privata vivo.
Pri Mihail Zosxcxenko.
Ne staru tie!
la cxasado.
Amiko (poemo).
Sorcxa sxalo (poemo).
sxako.
En la brokantejo de UEA.
Amara noto de la
redaktanto
cxi tiu numero de Esperanta Ligilo
estas la lasta, kiun vi ricevas antaux
nia Internacia Kongreso. Dum unu semajno
kelkaj el ni (bedauxrinde malmultaj)
kune diskutos, babilos, laboros kaj amuzigxos
kune, gxuste kiel devas
okazi; kelkaj aliaj eble ne interesigxas pri la
afero kaj restos trankvile en
siaj hejmoj, gxuante la familian etoson, sed
versxajne multaj aliaj sincere
bedauxros, ke ili ne povis partopreni.
Kion fari? la cxi-jara situacio ne estis
favora kaj ni ne sukcesis venki
la malfacilajxojn. Restas la espero, ecx la volo,
pli efike labori en la
venontaj jaroj, por ke niaj kongresoj farigxu
denove la plej atendata evento
de la jaro, la evento dum kiu retrovigxi en varma
etoso kun geamikoj el la tuta
mondo kaj priparoli kun ili niajn problemojn,
niajn projektojn kaj niajn
dezirojn en nia kara lingvo.
Ludante per artefarita
inteligento
Oni multe parolas nuntempe pri la tiel
nomata "artefarita inteligento"
kaj pri tio, kion gxi kapablas aux kapablos fari.
Fakte disponeblas jam
multaj programoj, kiuj, utiligante gxin, povas
solvi diversajn problemojn, kaj
aliaj, kiuj povas lauxdire esti kreivaj. Ne temas
nur pri la programo
anstatauxanta la iaman rimvortaron kaj sugestanta,
por fini verson, vortojn kun
la gxusta rimo kaj kun senco kongrua kun la verso,
sed ankaux pri aliaj, kiuj
kapablas verki tekston pri donita temo, komponi
muzikajxon, pentri bildon ktp.
Mi provis iom eksperimenti, ludante, per unu el
tiuj programoj furorantaj
en la reto, sed poste decidis rakonti al vi kio
okazis.
Versxajne jam aliaj, aux eble ecx vi mem,
faris iom similan, kaj do la suba
artikoleto ne estos tre interesa; tamen por kelkaj
legantoj gxi povos esti ne
tro teda.
Nu, mi direktis al la programo du petojn,
esprimante min en la itala.
Mi unue petis: "verku por mi en esperanto
tekston pri la nokto". Kaj
jen la rezulto:
"Estis nokto kaj la cxielo estis plena
de steloj. La lunon ne estis videbla
en tiu nokto, sed la steloj lumis tiel brile, ke
la nokto aspektis kiel
brilanta kovrilo, kiu estis jxetita super la tero.
En tiu silenta nokto,
la arboj silentis kaj la kampoj estis senhomaj.
Nur la bruado de vento
auxdigxis, kiu varme spiris tra la kampoj kaj la
arboj/ Kaj la nokto
dauxris, pli kaj pli longa."
Kion diri? La teksto estas tute akceptebla;
en gxi estas nenio
originala, escepte de tiu entrudigxinta
akuzativo en "La lunon ne estis
videbla", (sed, kiu neniam pekis jxetu la
unuan sxtonon!); senbezone oni
ripetas, ke en la silenta nokto la arboj silentis,
sed ankaux sxatataj
verkistoj faras tion. Interesa estas la kapablo de
tiu programo trovi, en
la literaturo kiun gxi povas trasercxi, esprimojn
kongruajn kun la donita temo.
Mi provis ekzemple sercxi la esprimon "la
cxielo estis plena de steloj", kaj
gxi trovigxas en kelkaj verkoj, sed cxu mirinde?
cxielon povas plenigi ankaux
nuboj, birdoj, ecx aviadiloj aux paperdrakoj, sed
nokta cxielo ne havas
tiom da sxancoj. Do mi ne dauxrigis mian sercxadon
pri la fontoj cxe kiuj
sensoifigxis nia programo, kaj mia takso estis:
sen propraj ideoj, sed enhave
kaj lingve akceptebla je baza nivelo.
Sed mi volis iom malfaciligi la taskon; do
mi petis: "verku pri la
nokto, en esperanto, versojn kun rimoj." La
programo ne sxajnis impresita,
remacxis la saman materialon kaj tuj akusxis
rimbebon:
"Nokto brila, stel-plena,
Silenta, mister-plena.
Kusxas kampoj senhomaj,
Arboj silentas senvaj.
La luno lumas fiera,
Brilas gxis la cxiel-sera.
La vento varme spiras,
Tra kampoj, kie gxi tiris.
Kaj mi, sola en la nokto,
Miras tiun stel-ferfekton.
Kun pensoj en la senfina,
cxielo, kiu estas lina.
Nokto brila, stel-plena,
Silenta, mister-plena.
Malamikoj for-forlasas,
Mia koro kuragxon kasas."
Hm! poezio estas evidente iom pli malfacila
arto kaj postulas pli da
talento. Estas kelkaj strangajxoj: senvaj,
cxiel-sera, ferfekton, eble por
montri iaspecan originalecon, almenaux leksikan,
sed estus interese kontroli,
cxu tiaj perloj trovigxas en la materialo, kiun la
programo disponas.
Kelkaj vortoj estas uzataj malgxuste (tiris,
miras, lina) kaj iuj esprimoj
estas fakte nekompreneblaj, almenaux al mi
=malamikoj for-forlasas; mia koro
kuragxon kasas). Ankaux kelkaj poetoj verkas
nekompreneble, kaj ecx fieras pri
tio, gxuste kiel cxi tie fieras la luno nur pro
tio ke gxi lumas, sed sxajnas al
mi, ke niaj poetoj, inkluzive de la plej
hermetikaj kaj de la novbakitoj, ne
bezonas timi tian konkurencon. Do, almenaux por la
novbakitoj, restas
validaj la konsideroj de Czesla] Kozlo]ski:
"La poetoj agas ordinare tiel: ili
metas unu sub alia, sur du linioj,
ian sufikson, ekzemple "et":
-eto
-eto
Poste ili almetas unu el la fingroj de l.
maldekstra mano (per la dekstra ili
tenas la plumon) al frunto kaj ekmeditas profunde
pri tio, kion ili povus meti
antaux la sufikso. Nepre io poezia! Nu... pesto!
uff! (ili sxvitas)... nu,
estu birdo kaj floro.
birdeto
floreto
Sed kio plua?! Demonoj helpu! Logiko helpu!
Logike kion birdo povas fari?
Kanti. Estu do kantas. Kaj floro? Flori. Do, oni
ricevas:
kantas birdeto
floras floreto
Kie povas kanti birdo, flori - floro? La
poeto skribas:
Sur la arbeto kantas
birdeto,
En gxardeneto floras
floreto.
Ufff! Du versoj estas pretaj. Dauxrigo
sekvas sammaniere." ktp.
Interesa novajxo... sed
kiam?
En ekspozicio korea entrepreno prezentis
sian novan aparaton nomatan
Dot Pad. temas pri brajla ekrano 12-linia, kun
linioj 20-cxelaj.
La vera novajxo estas, ke la aparato povas
aperigi reliefajn punktojn ankaux
en la interliniaj spacoj, kaj tio ebligas aperigi
bildojn suficxe
grandajn, kvankam kun difiniteco ne entuziasmiga.
Kompreneble la aparato
povas montri ankaux tabelojn arangxitajn laux
kolumnoj, kvankam la linioj ne
estas tre longaj.
En la ekspozicio la reagoj de la publiko
(almenaux tiuj, kiujn oni
prezentis en la raportoj dissenditaj de la
produktanta firmao), estis tre
favoraj, sed gxis nun mankas informoj pri la dato
de efektiva surmerkatigo
de la aparato kaj pri gxia kosto.
Eble Dot Pad, almenaux komence, estos
destinita ne al individuaj acxetantoj,
sed al lernejoj aux laborpostenoj; tamen dume
interesigxantoj povas ekrevadi.
Malgrava okazo el privata
vivo
(de M.
M. Zosxcxenko)
Foje staras mi apud kinejo, kaj atendas unu
damon. Komence necesas
klarigi, ke al mi ekplacxis unu persono: tia
suficxe interesa seninfana frauxlino.
Oficistino. Nu, certe, aperis amo, rendevuoj, kaj
vortoj, kiuj reflektas la
situacion, ecx verkado de versajxoj, kiuj neniel
rilatas al industria konstruado.
Ekzemple: Sur la brancx. birdeto trilas, en cxiel.
suneto brilas… Ho, karulin.,
mi Vin adoras… kaj io simila, mi forgesis,
ta-ta-ta-ta-ta-ta... doloras...
Simila amo cxiam negative influas al la
mondrigardo de apartaj civitanoj, en
kiuj fojfoje aperas lamentado kaj diversaj humanaj
sentoj, demonstrigxas ia
kompato al la homoj kaj fisxoj, kaj deziro helpi
al tiuj. La koro igxas pli
sentema, kio tute superfluas en la nuna tempo.
Do, foje mi staras apud kinejo kun mia
sentema koro, kaj atendas mian damon.
cxar sxi estas ordinara oficistino, sxi ne tre
taksas sian oficon, kaj pro tio
emas malfrui. Certe, en sxia oficejo oni severe
punas pro malfruo, sed en nuna
situacio sxi scias, ke pro du malfruoj mi ne
maldungos sxin. Jen pro tio sxi
en mia kazo permesas al si esti familiara,
ekspluatante miajn humanajn
sentojn.
Do, mi, kiel stultulo, staras apud la
kinejo, kaj atendas sxin. Surstrate
atendovico fluas tra malfermita pordo de biletejo.
Mi staras entuziasme kaj
gxoje kun deziro kanti kaj arlekeni. Mi ankaux
volas pusxi iun, blagi al iu,
kaptante ies nazon. Mia animo kantas, kaj la koro
dissxirigxas pro felicxo.
Jen subite mi ekvidis malricxe vestitan
oldulinon, kiu staris cxe enira
pordo de la biletejo. sxi estis en tre eluzita
pluvrezista peltajxo, kun
preskaux senhara mufo, kaj surpiede truplenaj
malnovaj sxuoj.
Kaj staras tiu oldulino modeste apud la
enirejo, kompate rigardas al la
vizitantoj, kaj almozpetas. Aliaj almozuloj en
sxia situacio plejofte
arogante staras, speciale kantas per subtila
vocxo, kaj balbutas iujn
francajn vortojn. Sed sxi modeste staras, ecx iel
honte. Humanaj sentoj
plenigas mian koron. Mi eligas monujon, rapide
sercxas en gxi monon, trovas
rublon, kaj purkorece kun eta riverenco donas tiun
al la oldulino. Pro profundaj
sentoj la larmoj kiel briliantoj brilas en miaj
okuloj.
La maljunulino ekrigardis al la rublo, kaj
diras: "Kio estas tio?"
Mi diras: "Jen, estimata, prenu la
monon de nekonatulo."
Sed jen subite mi vidas, ke sxiaj vangoj
tuj rugxigxis pro forta
eksciteco.
"Strange, — sxi diras, — sxajnas, ke
mi petas nenion. Por kio vi sxovas al mi
la rublon?... Povas esti mi atendas mian filinon,
kaj planas kun sxi viziti
kinejon. Tre ofendas min via konduto."
Mi diras: "Pardonu min… Mi mem ne
komprenas kiel okazis tio...
Ankorauxfoje pardonu... Malfacile kompreni, kio
necesas al iu, kaj por kio
oni staras en la granda homamaso..."‖
Sed la oldulino plenvocxe komencas sxriki:
"Jen kio okazas! En kinejon ne
eblas fari viziton dum kiu oni ne ofendus
personon! Kiel viaj manoj ne
forsekigxis, farante tiajn gestojn!? Pli bonas, se
mi gxisatendos mian filinon,
kaj vizitos alian kinejon, ol apude de vi enspiri
infektitan aeron."‖
Mi kaptas sxiajn manojn, kaj petas
pardonon. cxar mi atendas la damon, mi
rapide deflankigxas, timante, ke, kiu scias, oni
povas konduki min en
milicejon.
Baldaux alvenas mia damo. Tamen mi staras
enua kaj pala, ecx iomete
konsternita, kaj hontas rigardi deflanken por ne
ekvidi mian ofenditan
oldulinon.
Jen mi acxetas biletojn, kaj etpasxe
postsekvas mian damon. Subite iu aliras
al mi, kaj kaptas mian kubuton. Mi volis turni min
por foriri, sed tuj ekvidis
antaux mi la oldulinon.
"Mi petas pardonon, — sxi diras, — cxu
vi antaux nelonge proponis al mi la
rublon?" Mi balbutas ion, sed sxi diras plue:
"Mi gxuste ne memoras tiun, kiu
proponis al mi la rublon… sxajnas, ke
estas vi. Se tielas, tiam mi konsentas ricevi la
monon. Mia filino miskalkulis,
cxar sidlokoj en la dua vico de segxoj estas pli
multekostaj, ol ni opiniis.
Sed en la tria segxvico mi vidos nenion pro mia
malbona vidkapablo. Spekti
filmon estus sensence. Mi ankorauxfoje petas
pardonon, ke memorigis tion."‖
Mi eligas la monujon, sed mia damo diras
jenon:
"Tute ne indas vane disjxetadi la
monon. Estus pli bone, se mi elspezus la
monsumon por eltrinki mineralakvon
"Narzan" en bufedejo."
Mi diras: "Vi ricevos
"Narzan"-on, ne jelpu, tamen la rublon mi donu."
Finfine mi fordonis la rublon al la
oldulino, kaj ni en hirtaj sentoj
komencis spekti filmon.
Dum la tuta muzika akompanado mia damo
riprocxis min, ke dum du semajnoj de
nia konatigxo mi ne acxetis ecx boteleton da
kolonja akvo por sxi, tamen
sxutas al cxiuj polvon en la okulojn, kaj disdonas
rublojn cxiuflanken.
Finfine oni komencis demonstri gajan
komedion, kaj ni, forgesinte cxion,
gxoje ridegis.
Kaj la oldulino kun sia filino sidis
proksime al ni, kaj ankaux iufoje gxoje
mallauxte gruntetis. Mi tre gxojis, ke mi ebligis
por sxi tian kulturan
plezuron. Kaj ecx se sxi petus min doni du
rublojn, mi ankaux tuj donus tiujn
kun indiferenta mieno.
(Esperantigis Gennadij sxlepcxenko)
Pri Mihail Mihajlovicx
Zosxcxenko
(1894-1958)
M. M. Zosxcxenko estas sovetia verkisto,
dramaturgo, scenaristo kaj tradukisto,
plej famigxinta pro siaj satiraj verkoj. Li
naskigxis en Sankt-Peterburgo en
malricxa familio de pentristo kaj aktorino.
Fininte kursojn de la 8-a
Sankt-Peterburga gimnazio, li igxis studento de
jura fako en la Imperatora
universitato. Tamen post unu jaro pro manko de
mono li devis forlasi la
universitaton. Post komenco de la Unua mondmilito
en 1914 li igxis kadeto de
la Pavlovska militista liceo. En februaro de 1915
li ricevis rangon de
suboficiro, kaj estis sendita en militantan
armeon. Dum la militservo pro
kuragxeco Mihail Zosxcxenko estis ornamita per
kvin ordenoj, kaj ricevis
rangon de subkapitano. Post tria vundigxo,
venenigxo per gasoj, lia koro malsanigxis, kaj li devis lasi
militservon. En 1917 li revenis en Petrogradon
(Sankt-Peterburgo). Baldaux
Zosxcxenko renkontigxis kun fama rusa poeto,
literaturscientisto K. Cxukovskij,
kiu gvidis literaturajn lecionojn, kaj kiu tre
alte taksis unuajn verkojn de
Mihail. En 1921 estis publikigita lia unua
rakonto, kaj post 10 jaroj Zosxcxenko
jam estis auxtoro de pli ol 50 libretoj. Post
dudekaj jaroj estis eldonitaj
liaj rakontaroj, kiuj glorigis lin, kaj danke al
tiuj li farigxis unu el la plej
popularaj verkistoj en la lando. Baldaux
Zosxcxenko estis elektita ano de la Unio
de verkistoj. Tamen multaj verkoj de la verkisto
estis malpermesitaj, cxar tiuj
reflektis negativajn flankojn de sovetia socio. En
1943 estis eldonita lia
novelo "Antaux sunlevigxo", kiu estis
severe kritikata. Rezulte en 1946 cxiuj
verkoj de Zosxcxenko farigxis malpermesataj, kaj
lauxtoro mem estis
forpelita el la Unuo de verkistoj. Portempe Mihail
komencis okupigxi pri
tradukado. Nur en 1953 post morto de Stalin li
rajtis eldoni siajn librojn.
Tamen malsano de koro, kiun la verkisto ricevis
ankoraux en la Unua mondmilito,
komencis progresi, kaj en julio de 1958 Zosxcxenko
mortis en Leningrado (Sankt-
Peterburgo). Li estis entombigita en la urbo
Sestroreck.
Ne staru tie!
Vi demandas, kiom mi agxis, kiam mi
unuafoje flugis al Usono? Apenaux
25 jarojn. Ne alta agxo. Junulo sensperta mi
estis. Min timigis la
propra funkcio. UN jxus dungis min kiel tradukiston,
kaj UN tiutempe estis tre
alte konsiderata organizo. Mi sentis min timige
malgranda rilate al la altaj
taskoj, kiujn mi devos plenumi. Nek agxe, nek
laborkapable
mi sentis min tauxga. Mi min demandis, cxu mi
sagxe agis akceptante tiun
funkcion, des pli, cxar mi neniam profesie
tradukis ecx unu pagxon antauxe.
Fakte, skribe traduki ne estas tre gxojiga
laboro. Kiam vi finis transigi
tekston el la originala lingvo en la gepatran, jen
oni redonas al vi alian
originalan tekston, kiun vi traduku. Kaj tiel plu
senfine.
Tre ofte la tekstoj estas neklare
redaktitaj (cxar ilin verkis fremdaj
fakuloj en lingvo, kiujn ili ne bone regas), kaj
oni komprenas malbone ilian
sencon. Krome - cxu vi scias, ke la vorto
"originala" havas du tute malsamajn sencojn? - tiuj originalaj
tekstoj plej ofte ne estis originalaj: ili estis
en iu devenlingvo (tial oni
nomis ilin originaloj), sed ili cxiam temis pri la
samaj aferoj sammaniere,
sen sxerco, sen vigleco, sen vivo: al ili plene
mankis originaleco. Se aldoni,
ke multaj estis fakaj kaj koncernis fakojn, pri
kiuj mi tute ne estas
fakulo, tiam vi komprenos, ke la laboro ne estis
unu el la plej felicxigaj.
Sed tamen cxio cxi estus akceptebla kun
gxojo kaj gajeco, se la laborkondicxoj
estus tauxgaj. Sed la laborcxambroj estis bruaj
kaj neplacxaj. Ni ofte devis
labori nokte. Kaj la homa medio ne favoris la
kreigxon de plezuro. La etoso
estis tre strecxa, ne tre homa (ni sentis nin
objektoj, masxinoj) plene
manka je reciproka gxentileco. Akraj malpacoj ofte
estigxis. La reciprokajn
rilatojn markis malestimo. Tiel estis almenaux cxe
la francaj tradukistoj,
ankaux cxe la rusaj. cxe la anglaj kaj hispanaj la
etoso estis multe pli bona.
Sed ne pri mia traduka laboro mi volas
rakonti. Ankaux tio ne estus tre
originala, kaj vi meritas legi ion pli interesan.
Mi rakontu pri mia unua
mateno en Novjorko. Mi sidis en hotelo, cxe tablo
apudfenestra, kaj, dum mi
mangxis miajn ovojn kaj panon kaj grasajxojn
trinkante kafon, kiun mi
trovis acxa, mi rigardis eksteren.
Ne estis gajige. Antaux ol alveni cxi tien,
mi havis mensan bildon pri
Usono, kaj nur nun mi konstatis, ke gxi neniel
rilatas al realo. (Longe poste, mi komprenis, ke tiuj ideoj pri Usono
venis de la filmoj, kiujn mi vidis, kaj tiuj
filmoj fakte plej ofte montris
Kalifornion, kiu ege diferencas de la orienta
marbordo, sur kiu mi nun trovigxis).
Por mi, pro la filmoj, Usono estis lando
moderna, pura, vigla, kun modernaj
altegaj konstruajxoj kaj kun tre belaj domoj.
Novjorko plenis je altaj domegoj,
jes ja, sed ili estis nek modernaj, nek belaj.
sxajnis, ke la urbo estis
konstruita sen ia ajn konsidero pri beleco. La
stratoj estis planitaj orde,
laux ordo tiel senkompate kvadrata, ke gxi povus
frenezigi iun ajn kun iom
poezia animo. Sed la domoj mem sxajnis konstruitaj
senorde. Dikaj kaj maldikaj
konstruajxoj, altaj kaj malaltaj, strangaformaj
muroj el forpusxe malhelrugxa
brikaro. Kvazaux ne tre lerta infaneto estus lude
metinta sxtonon sur sxtonon,
brikon sur brikon, blokon sur blokon, sen iam ajn
pensi pri la formo, kiu el
tia farmaniero rezultos.
Krome, multaj domoj aperis nekredeble
19-a-jarcentaj. Ecx la literoj sur la
magazenaj montrofenestroj aux sur la netravideblaj
vitroj, kiujn havis multaj
oficejaj pordoj, estis tute ne modernaj, kompare
kun Okcidenta Euxropo. Kaj la
strata malpureco superis cxian kapablon de mia
tamen suficxe kapabla imago.
Blovis glacia norda vento, vere vintra,
kvankam ne estis vintro, kaj
gxi pusxis malpurajxojn kaj gazetfoliojn, kiuj jen
flugis rapide de unu
stratflanko al alia, jen turnigxis surloke,
formante plej malbelan vidajxon.
Aux cxu nur mia mensostato faris, ke cxion
mi vidis malbela? Eble mi devas
precizigi, ke en tiu lando, kiu en mia antauxa
imago estis la lando de suno
kaj pureco, mia mateno komencigxis per renkonto
kun dikaj, forpusxaj insektoj,
kiuj pace promenis sur la planko de mia nekredeble
malvasta kaj malmoderna hotelcxambro.
Fininte miajn ovojn (bonajn) kaj mian kafon
(forkurigan), mi ekiris al la
strato. Mi provis informigxi pri la vojo, sed la
homoj tro rapidis por
auxskulti min. Anstataux respondi al mi, ili
pusxis min por preterpasi. sxajnis,
ke cxiu malfruas por sia laboro, kaj ne havas
tempon okupigxi pri tiu perdita
fremdulo, kiu devus kapabli trovi sian vojon mem.
(Kiam 25 jarojn poste mi
vizitos Kalifornion, mi faros precize malan
sperton: tie la homoj cxiam ege
plej afablis kaj amike helpis min).
La homoj pusxis min, interpusxigxis, ne
pardonpetis, aspektis atakeme.
En kian medion mi enmiksis min, mi pensis. Mi
pasxis sencele, sensence,
perdita en la fluo de rapidega homamaso, kiu
kvazauxkuris preter... malrapidegaj
veturiloj.
Estis nekredeble multe da auxtoj kaj
auxtobusoj, tiel multaj ili estis en
stratoj kaj strategoj, kiuj interkrucigxis, ke ili
baris la vojon
al si reciproke, kaj ne, aux apenaux, povis
progresi pluen. Mi mire konstatis,
ke en Novjorko oni iras pli rapide piede ol auxte.
Marsxante kiel mi diris, provante
sensukcese orientigxi en tiu freneza
urbego plena je malgxentilaj pusxemuloj, mi de
tempo al tempo pasis preter
strangaj specoj de restoracioj, kie sidis unu apud
la alia, vice, sed ne
komunikante unu kun la alia, homoj, kiuj pli
malpli bovece movis la busxon
mangxante trancxojn de pano, certe iom buterita,
meze de kiuj trovigxis cxu
viando, cxu legomoj, cxu mi-ne-scias-kio. Min
impresis, ke cxiu rigardis
rekte antaux sin per okuloj, kiuj sxajnis vidi
nenion, krom, eble,
malgxojaj bovaj pensoj. Neniu komuneco, neniu
amikeco, neniu homrilato tie
sxajnis ekzisti. cxiu sidis sur sia segxo, tute
proksime al alia, kaj cxiu
rigardis al iu nulo, nevidebla, nekomprenebla por
mi eta euxropano, kaj
cxiu sxajnis malesperige sola. (Tio okazis en
1956. Nun simila etoso
(apartula, senrilatula) kreigxis en multaj
euxropaj lokoj. Kiel ofte Ameriko
nur antauxis!).
Finfine mi tamen trovis afablan usonanon
jxus alvenintan el ie sude.
Li iom konis Novjorkon kaj klarigis al mi, kiun
auxtobuson mi uzu, kaj kie
trovigxas la koncerna auxtobushaltejo. Mi sentis
grandan senpezigxon. Finfine
montrigxis, ke mi ne devos pasigi la tutan vivon
en cxi tiu frenezulejo,
sercxante elirejon, kiu porcxiame malaperis.
Ve! La senpezigxo ne dauxris longe. La
auxtobushaltejo estis tute proksima,
jes ja, kaj mi facile trovis gxin. Mi pretigxis
stari tie atende, kiam miaj
okuloj trafis la nekredeblan surskribon. Per belaj
klaraj literoj ja okulumis al
mi la terura dirajxo: "No standing!".
Mia sango glaciigxis en mia tuta korpo. Mi
jxus estis dungita de $UN
kiel profesia tradukisto. Mi, supozeble, sciis la
anglan, versxajne ecx la usonan.
Kaj laux mia lingvoscio, "No standing"
ne estis dubsenca esprimo. La senco
estis plej klara. "No standing" signifas
nur: "Ne staru", aux, se vi preferas,
"Estas malpermesite stari" aux
"Neniu staro allasita" (vi vidas, kiel bele ni
tradukistoj kapablas sxangxi la vortigojn por
esprimi saman ideon).
Diable!, mi pensis. Se mi ne rajtas stari
por atendi auxtobuson, kion mi
faru? Sidi surtrotuare ne estis tre placxe, tiel
malpura cxio estis. Ne pli
invitaj montrigxis la same malpuraj sxtupoj de la
apuda domo (multaj
novjorkaj domoj havas kelkajn sxtupojn ekstere,
kondukantajn al la pordo).
Kusxi estus ankoraux pli strange kaj pli
malagrablus. Kion fari? Mi ne komprenis.
Neniu sidis aux kusxis aux pendis tie apude,
atendante auxtobuson. Mi do povis
imiti neniun. cxu auxtobusojn en Novjorko oni ne
atendas? Mi sentis, ke
mi pli kaj pli frenezigxas.
Mi decidis ronde pasxi en la cxirkauxajxo,
trovante tre maltauxgaj la
kondicxojn por kontroli, cxu la auxtobuso alvenas.
Mi ja ofte turnis la
dorson al la senco, laux kiu gxi devis alveni. (Mi
parolis antauxe pri la du
sencoj de la vorto "originala"; cxu vi
rimarkis, ke ankaux "senco" havas du sencojn?
La senco, kiu estas la direkto, laux kiu oni ien
iras aux venas, kaj la senco,
kiu signifas signifon).
Nur pli malfrue en la tago, kiam mi finfine
atingis la cxefsidejon de $UN
kaj komencis konatigxi kun homoj helpemaj al
fremduloj, nur tiam oni
diris al mi, ke en la usona lingvouzo "No
standing" signifas, ke auxtoj ne
rajtas halti tiuloke, alivorte, ke aliaj veturiloj
devas lasi la lokon libera
por la auxtobusoj.
Sed la novjorkan menson mi neniam
komprenos. Se tiu diro direktigxas al
auxtoj, kaj nur al ili, kial tion ne diri klare,
kial, anstataux simple
skribi "Auxtoj ne haltu", oni diras
"Ne staru" gxuste cxe loko, kie normalulo
emos atende stari? gxuste cxe auxtobushaltejo!
Mi vizitis multajn landojn en mia vivo,
plurajn kun lingvoj, kiujn mi tute
ne komprenis aux ecx ne povis legi. Sed neniam mi
sentis min tiel perdita kiel
en tiu malbenita anglalingva urbego, kien mi iris
por labori... tradukiste!
Claude Piron
La cxasado
(de Gianfranco
Cazzaro)
La barba Jank tute ekscitigxis dum li iris
facilmove tra la rokoj. Li
transpasis la lastajn arbustojn kaj piedpremis
indiferente la cindron de la
grandaj gxojfajroj, kiujn oni ekbruligis je la
krepusko. Per largxaj gestoj kaj
strangaj sonoj li indikis al du amikoj lin sekvi.
La dika Hauxs englutis tion,
kion li estis mangxanta, purigis la kalajn manojn
glatigante ilin sur la
antilopa ledo, kiu lin kovris, ekkaptis la klabon
kaj la silikan ponardon, kaj
levigxis. La dua viro, la svelta Corn, jam atingis
la amikon, kiu indikis la
arbaron cxirkauxe, substrekante la entuziasmajn
gestojn per gruntoj kaj
grumbladoj.
La trio ekmarsxis. Antaux cxiuj, Jank
esploradis la profundon de la arbaro, de
tempo al tempo elflarante la venton, kaj sin
orientante per la signaloj kiujn li
metis antauxe. Ili transpasis torenton, kiu sin
eljxetis impete al la ebenajxo.
Hauxs manifestis ardan deziron halti por kapti
kelkajn fisxojn, kaj Jank devis
sxviti por lin konvinki plumarsxi al plibona predo.
Dum cxirkaux duonhoro ili iradis
internigxante en la densejon, malfermante
pene la vojon tra la arbetajxoj kaj la
grimpoplantoj kiuj baris iradon. La
sunlumo subite alvenis, respegulante sin sur la
largxaj folioj, gravedaj je
sukoj.
Ili sin kasxis malantaux roka elstarajxo,
kiu pendis super pacan rivereton, kaj
prudente gvatis. La predo trankvile dormadis,
nesciante la dangxeron. La
bruna pelto respegulis la sxangxbrilon de la akvo.
La viroj singarde ekmovigxis, farante
largxan vojon, kaj senbrue komencis proksimigxi el tri direktoj. Ili
estis jam apudaj, kiam la ventro de la malsata
Hauxs eligis dauxran gluglon. La
cxasistoj haltis, dum la kulpulo premis per ambaux
manoj sian grandan ventron por
gxin silentigi.
La predo, tamen, auxdis. sxi eklevigxis
tuje, kun la lanco preta kaj la
maldekstra mano sur la trancxilo. La longaj haroj
movigxis malrapide en la
venteto. La nigraj okuloj ne manifestis timegon,
sed nur koncentrigxon.
Jank sin jxetis antauxen, celante kapti la
knabinon, sed sxi rapide turnigxis kaj
jxetegis la lancon, lin maltrafante je malmulto.
Per krurfalcxo lin sxi faligis
kaj rapide plongxis tra la arbetajxoj. La tri
viroj sxin postkuris, senzorgaj pro
la rubusoj, kiuj al ili sxiris la brakojn, kaj pro
la brancxoj, kiuj ilin
vangofrapis. La juna virino dauxrigis sian
kuradon, sed sxi videble malakcelis.
La cxasistoj estis jam je malmulte da
pasxoj proksimaj, kiam ilia predo
ekturnigxis kaj ilin alfrontis kun minacaj okuloj.
En mano sxi tenadis la
pintan trancxilon el sxtono. El la pelto, kiu sxin
kovris, sxi eltiris longan
ostokudrilon kaj gxin celumis kontraux la postkurantoj.
cxi tiuj interrompis la
kuradon kaj nun antauxeniris malrapide, la okuloj
fiksitaj al la knabino, kun
gestoj, kiuj signifas pacon. Ili estis jam apud la
celo, kiam la predo perforte
trancxildehakis lianon, detrancxante gxin. La
grundo malfermigxis sub la piedoj de
la cxasistoj, kiuj defalis en volvajxon de brakoj
kaj kruroj. La peza Hauxs
surterigxis sur la du aliaj en la kavoprofundo.
Dekduo da sveltaj figuroj
elsaltis sur ilin kaj svenigis, batante ilian
kapon.
Je la vekigxo, firme ligitaj, ili ekmarsxis
sub la prigardado de la junaj
virinoj, kiuj ilin kaptis, al la vilagxo kie la
viroj laboros por ili.
La cxasistoj ne kapablis plu sin liberigi,
kaj tiel ilia posteularo, gxis
hodiaux.
AMIKO
de Nedeljka Suboticx
(1924-2000)
cxu gravas
Ke mi neniam vin vidis
Kaj, eble,
Ecx neniam vin vidos?
Tamen ni ankoraux longe
Kune ridos,
Ploros kaj gxojos.
Ni konsolos unu la alian.
Vi rakontos al mi
Vivon vian
Kaj mia al vi - la mian.
Mi estas pli agxa
Aux vi estas, eble,
Sed kompreneble
Vi pravas
Dirante ke ankaux tio ne gravas.
Vi estas doktoro
Aux laboristo,
Mi - profesoro
Aux pentristo.
Denove vi pravas:
Ankaux tio
Ne gravas.
En mia lando nun brilas la suno
Kaj en la via
La cxielon ornamas luno.
Vi estas japano
Norvego aux italo
Mi - dano
Ruso aux portugalo.
Ankaux tio
Tute, tute ne gravas
cxar inter ni
Sen baro kaj limo
Animo parolas
Al animo.
Sorcxa sxalo
de Tibor Sekelj
(1912-1988)
Du pingvenoj frostmortis
tri eskimoj acxe vortis
cxar iliaj nazoj frostis
kiam ili fisxojn rostis.
Nur mi promenos dande frande
tra Parizo, rand' gxis rande
cxar sur monto kaj en valo
min protektas sorcxa sxalo.
La plej longa de la mondo:
de Maribor' gxis Subot'co.
kvarcent okdek kilometrojn
- kaj pluajn kelkajn centimetrojn!
Sed ne la longo nek la denso
donas al gxi varmon, cxarmon:
lertaj manoj, nobla penso
entrikis en gxin korvarmon.
(por tiu poemo komponis melodion nia konata franca
kanzonisto Jacques Le Puil,
kaj la rezulto i7is parto de lia repertuaro/)
Sxako
Provizora redaktoro:
Otto Prytz,
Hovseterveien 42B,
NO-0768 Oslo (Norvegio)
R.p.: pilotto@online.no
Por-teama Euxropa Cxampionado
De la 19a gxis la 30a de aprilo 2023 okazis en
Gxenovo, Italio, euxropa
cxampionado pri sxako por vidhandikapitoj, inter
4-tablaj teamoj.
Cxiu partoprenanta lando rajtis inkluzivi en sian
teamon unu anstatauxanton.
La turniro estis ludata en 9 fazoj laux svisa
sistemo.
En la cxi-suba rezultaro post la nomo de cxiu
lando ni donas du numerojn. La unua estas la nombro da teamaj poentoj:
2 por teama venko, 1 por egalpoenta rezulto; la
dua estas la nombro da
individuaj aux por-tabulaj poentoj: 1 por
venko kaj 0,5 por remiso.
Jen la fina rezulto:
1. Serbio 15 25,5
2. Pollando 14 23,5
3. Ukrainio 13 23
4. Hispanio 13 21
5. Germanio 10 20
6. Bulgario 10 18,5
7. Israelo 9 17,5
8. Slovenio 9 16,5
9. Rumanio 8 17,5
10. Italio 7 18,5
11. Francio 7 15
12. Norda Makedonio 5 14,5
13. Kroatio 5 13,5
14. Kosovo 1 7,5
Etudoj
Por komencantoj:
Blankaj: Rf5 d4
Nigraj: Rb5 d5
Movas blankaj. Cxu la blanka pozicio estas venka,
malvenka aux remisa?
Por progresintoj:
Blankaj: Rf1 Th2 Cxa5 c3
Nigraj: Rb5 Da7 b6
Blankaj movas kaj akiras remison.
Problemoj
Por komencantoj:
Blankaj: Ra1 a2 b2
Nigraj: Rc2 Ta8 Kf8
Nigraj matas en dua movo.
Por progresintoj:
Blankaj: Rc1 Kc2 Cxd1
Nigraj: Ra2 a3 a4
Blankaj matas en tria movo.
Solvo de la etudoj kaj problemoj proponitaj en EL
n-ro 3/2023
Etudo por komencantoj:
Blankaj: Rh4 a5 b5 c5
Nigraj: Rh6 a7 b7 c7
Blankaj movas kaj venkas:
1. B5b6 a7xb6
Se 1. c7xb6, tiam 2. A5a6.
2. c5c6, kaj blankaj ekhavos novan damon.
Etudo por progresintoj:
Blankaj: Rc5 Tc4 Kc2
Nigraj: Ra6 Te2 a7 f5 g6
Blankaj movas kaj venkas:
1. Kc2d3 Te2e3
Post 1. Te2e5+ sekvas 2. Rc5d4 Te5a5
3. Tc4b4+. Post 1. Te2d2 sekvas 2. Tc4d4+ -ra6a5 3. Td4d6, kaj
nigraj matigxos aux perdos turon.
2. Tc4c3+ Ra6b7 (ne Ra6a5 pro 3. Tc3a3#) 3. Kd3a6,
kaj la turo perdigxos.
Problemo por komencantoj:
Blankaj: Rc3 Tc2 Td3 d2
Nigraj: Rb8
Mato en tria movo:
1. Rc3d4 Rb8b7 2. Td3b3+ Rb7a6 3. Tc2a2#.
Problemo por progresintoj:
Blankaj: Rg1 Te7 Kb7 Ke3 c3
Nigraj: Rd5 Tc6 c4 d6 e4
Mato en tria movo:
1. Ke3f2 e4e3 2. Te7xe3 Rd5c5 3. Te3e5#.
En brokantejo de UEA
cxu iu leganto de nia revuo povas helpi min
solvi kelkajn kalkulproblemojn,
kiujn mi renkontis en Roterdamo, kiam mi
deziris acxeti iujn brokantajxojn en la sidejo de UEA?
Unue mi deziris acxeti ekzempleron de la
fama Plena Vortaro de la jaro
1934 kun suplemento. Oni postulis entute 180
stelojn, dirante, ke la vortaro mem kostas 120 stelojn pli
ol la Suplemento. Diable! kiom kostas la Vortaro
kaj kiom la suplemento?
La romano "la granda kaldrono"
kostis 120 stelojn, sed oni vendis gxin al mi
je prezo egala al tri kvaronoj de tio. Kioman
rabaton aplikis la afabla kasisto
de UEA?
Fine, dum mi marcxandis pri la prezo de
miaj acxetajxoj, alvenis pakajxo
entenanta cent brosxurojn. La bibliotekisto devis
rapide numeri ilin
de 1 gxis 100: Kiomfoje li devis skribi la ciferon
9?
Denove mi alvokas la helpeman leganton por
doni la gxustajn respondojn,
kvankam rekompencon mi ne donos.