Esperanta ligilo
n-ro 4, aprilo 2021

           Enhavtabelo
El Esperantujo. Forumo de fakaj asocioj
Euxropo sercxas planlingvajn tradukistojn
La 9a Kantfestivalo en Vroclavo
Prestigxa Eduka Konferenco sercxas prezentajxojn
Iom fusxe, sed kortusxe
Tra la sortofrata mondo. En la servo de blinduloj
Nova kazahxia projekto
Diversaj interesajxoj. Maratonkuristino
Facila legajxo. La nova kuracmetodo
Stenografia pagxo (nur en brajla versio)
Por la retumantoj



        El Esperantujo
       Forumo de fakaj asocioj
  Virtualaj renkontigxoj de E-istoj estas cxiam pli kutimaj. La 11-an de aprilo okazis la dua virtuala forumo de fakaj asocioj. La unua forumo okazis en auxgusto dum Virtuala Kongreso. La arangxon partoprenis 26 personoj. La programon gvidis Amri Wandel, prezidanto de la Akademio Internacia de la Sciencoj. Pri la multnombraj iniciatoj de KAEST kaj E-vikimedio rakontis Peter Balaz el Slovakio. Interesa kaj enhavricxa estis elpasxo de reprezentanto de UMEA (Universala Medicinista Esperanto-Asocio). Katolikoj kaj ateistoj, studantoj de religioj, filatelistoj, muzikistoj rakontis pri sia agado. Pro la fakto, ke tempo estis limigita, mi prezentis LIBE-n nur skribe. La temo de la diskuto estis: "Kiel aktivigi neaktivajn fakajn asociojn kaj fakgrupojn". Estis eldiritaj kelkaj vere interesaj proponoj.
            O. Posxivana

        Euxropo sercxas planlingvajn tradukistojn
  La bugxeto por 2021 de la Euxropa Fondajxo por la plibonigo de la viv-kaj laborkondicxoj (Dublino), publikigita en la Oficiala Bulteno de la Euxropa Unio (2021/C 114/02) je 2021-04-01 enhavas aldonan lauxtempan postenon (rango AD7) kompare al 2020. Laux piednoto al la bugxeta tabelo (p. 10) tiu posteno rilatas al „kunordigo de planlingvaj traduktaskoj“. Kvankam la planlingvo ne estas nomata, de kiam en 2019 laborgrupo de la Fondajxo starigis tiurilatan (ne-publikigitan) raporton, oni scias, ke temas pri Esperanto. La laborgrupo bazigis siajn rekomendojn sur la raporto de profesoro Grin kaj havas la apogon de la franca parlamento (raportis Libera Folio).
           Sendis Klaus Leith
          La 9a Kantfestivalo en Vroclavo – partoprenu!
  La prezentajxo de la premiitoj okazos la 12-an de septembro (dimancxe).
Cxiu partoprenonto bonvolu alsendi videon kun registrita kanto en la
lingvo Esperanto kun samtempa alsendo de la partituro kaj la teksto de
la kanto – gxis la 15-a de auxgusto:
https://www.esperanto-festivalo-vroclavo.eu.
             Malgosia Komarnicka.
         Prestigxa Eduka Konferenco sercxas prezentajxojn
La 6a Internacia Konferenco pri Fremdlingva Instruado en Saarbrucken,
Germanio.
Cxeftemo:
Komunikado sen limoj - instruado, lernado kaj parolado de la lingvoj de
la mondo
Temas pri la projekto de ALTE, la Asocio de Lingvo-Testantoj en Europo,
kun kiu UEA kaj ILEI tenas rilatojn tra pluraj jaroj.
Aligxdato por kontribuontoj, prezentontoj (kun aldonenda skizo, resumo,
afiso por 20 min. prelego+10 min diskutado):30 junio 2021
Respondo pri akcepto de prezentotajxoj: 31 julio 2021
Aligxdato por partoprenantoj: 30 sept 2021. Sen kotizo.
Reta aligxilo: https://sites.google.com/view/6scflt-6sft-2021/registration
Alvoko al asocioj, institucioj, ktp. por sesioj kaj kunlaboro:
https://sites.google.com/view/6scflt-6sft-2021/sections-talks
Enkonduko (en angla, germana, franca):
https://sites.google.com/view/6scflt-6sft-2021/home/english-section
Zsofia Korody


         Iom fusxe, sed kortusxe
  Tiel oni povas karakterizi la virtualan renkontigxon de bl'aj E-istoj,
kiu okazis la 28-an de marto en la servilo "Esperantolando". Partoprenis
gxin 34 personoj el 8 landoj. La renkontigxo estis dedicxita al la
originala E-literaturo. Sonis verkoj poeziaj kaj prozaj, diverstemaj kaj
diversstilaj, klasikaj, konataj al cxiuj ekde nia E-ista "infanagxo" -
Zamenhof, Kalocsay, Baghy, kiel maljuna vino, cxiam bongustaj kaj
ebriigaj. Sonis ankaux verkoj novaj, fresxaj kaj vere originalaj. Ni
auxdis ankaux auxtoran recitadon de literaturajxoj, ekz., sian rakonton
vocxlegis la veteranino de la movado Tamara Sergejevna Andrejeva.
  Ne gravas kelkaj teknikaj malglatajxoj, gravas la neripetebla etoso de
nia komuna insuleto en la Esperantujo.
      ***
  La alia renkontigxo, okazinta samloke la 3-an de aprilo, estis
dedicxita al bajano. Gxin lerte gvidis Vjacxeslav Suslov (Gloro). Koran
dankon al li! Bedauxrinde, partoprenis nur 14 personoj. Ni auxskultis
bonegajn muzikajxojn kaj konfesis nian amon al bajano.
  Ni esperu, ke similaj renkontigxoj dauxre okazu kaj estu pli amase
vizitataj.
              O. Posxivana.


          Tra la sortofrata mondo

En la servo de blinduloj
  Sxi cxiam estis sincera al aliaj homoj, plena de boneco kaj paco.
Patrino Elzbieta Czacka (pron. Eljxbieta Cxacka) baldaux estos
proklamita Benita. En januaro cxi-jare, vatikanaj kuracistoj pozitive
parolis pri la supozata miraklo per sxia propeto. Temis pri dekjara
knabino, kiu suferis gravan akcidenton kaj neklarigeble resanigxis el la
medicina vidpunkto. Responde al cxi tiu dekreto, fine de oktobro
pasintjare, Papo Francisko rajtigis la Kongregacion por Kialoj de
Sanktuloj eldoni dekreton konfirmantan cxi tiun miraklon. cxi tio
signifas, ke la beatiga procezo de la fondinto de la Societo por
Protektado de Blinduloj en Laski, kiu dauxras pli ol 30 jarojn,
finigxas. Ankoraux estas dato por la solena Sankta Meso.
Naskita en 1876, Rujxa Maria estis filino de Feliks Czacki kaj Zofia nee
Ledochowska. Geedza paro kun sep infanoj logxis en Bila Cerkva,
sudokcidente de Kievo, kie al li estis konfidita la tasko administri la
terojn de Wladyslaw Branicki. Kiam Rujxa havis ses jarojn, la familio
decidis iri al Varsovio. Feliks prenis la postenon de vicprezidanto de
la akcia kompanio respondeca pri la konstruado de la Fervojo
Varsovio-Vieno. Krome li helpis establi komercan bankon kaj administris
la bienon de la onklino de grafino Potocka Augustowa kaj la parohxon de
la familio Krasinski. Post translokigxo al la cxefurbo, Czacki ekfartis
bone. Iliaj infanoj povus havi lecionojn de la plej bonaj instruistoj.
Danke al ili, la estonta monahxino rapide regis kvar fremdajn lingvojn.
Malgraux la senmanka vivo kaj prospero, sxi tamen rememoris sian
infanagxon kiel tre malagrablan. sxi vidis la kialojn de cxi tiu stato
en la severa konduto de sia patrino: "Mi tre amis mian patron. Li estis
tre afabla kun cxiuj. Li sxatis fari plezuron al cxiuj, kaj en mia
infanagxo, mi ofte pensis, ke estus tiel bone esti sola kun mia patro.
sxajnis al mi, ke mia kompatinda patrino malhelpas la paradizon sur la
tero, sxi skribis en Personaj Notoj. sxia avino sugestis al sxi
profundan religiemon. Pelagia Czacka instruis al la nepino kulturon de
pregxo kaj la Komunio, rakontis al sxi pri la pastroj inter sxiaj
familianoj: kardinalo Wlodzimierz Czacki kaj kardinalo Mieczyslaw
Ledochowski. Antaux cxio sxi tamen estis por sxi modelo de kristana
sinteno: “La tuta vivo de mia avino estis ekzemplo por mi. En la
logxocxambro de mia avino kaj sxia fratino estis sxlosebla altaro, kie
cxiutage okazis la Sankta Meso. Mia avino kaj multaj onklinoj, precipe
la fratino de mia avino, ricevis sanktan komunion cxiutage. La unuajn
principojn de fido mi lernis de mia avino. Kiel sesjara knabineto, mi
legis al mia avino "Imitajon de Kristo la Sinjoro" [la verko de Tomasz a
Kempis], skribis patrino Elizabeta.
  Jam infanagxe la estonta monahxino ekhavis gravajn vidajn problemojn.
En siaj memuaroj, sxi mencias, kiel kauxzojn de tio la rigardadon de
suno tro oftan kaj legadon en malbona lumo. La fakto estas, tamen, ke
progresema blindeco estis dedicxa malsano en sxia familio. Pro gxi
suferis inter aliaj praavo Tadeusz kaj sxia pli agxa frato, kun la sama
nomo. La evento, kiu kauxzis, ke Rujxa tute perdis la vidpovon, estis
falo de sur cxevalo. sxi tiam havis 22 jarojn: "Mi scias de mia patrino,
ke en tiuj jaroj de sia frua junagxo, dum unu el la multaj cxevalaj
veturoj kun siaj fratoj, en plena galopo, la cxevalo subite haltis kaj
mia onklino falis sidanta. tra lia kapo. La retinoj en la okuloj krevis
”, diris Teresa Karnkowska, nevino de la patrino de Elzbieta, pri tiu
tragedia akcidento. Sxiaj gepatroj provizis Rujxa per la plej bona
medicina prizorgo kaj kovris la kostojn de komplikaj operacioj
efektivigitaj eksterlande. Post kelkjara lukto, montrigxis, ke la
estonta monahxino ne havas sxancon reakiri sian vidkapablon. sxi estis
detruita, sed decidis peti helpon de d-ro Boleslaw Ryszard Gepner,
sperta okulisto kaj familia amiko. La kuracisto diris al sxi malkasxe:
“Vi ne reakiros la vidpovon, cxar gxi estas nerehaveble perdita. Pliaj
klopodoj kaj kuracado ne helpos. Anstatauxe pensu pri traktado de la
sorto de 18.000. blinduloj en la Regno de Pollando, pri kiuj neniu
zorgis gxis nun ”. Rujxa atentis cxi tiujn vortojn. sxi petis la
servistinon paki siajn vestojn kaj foriris al Parizo. Tie sxi renkontis
membrojn de organizoj laborantaj por nevidantoj, partoprenis prelegojn,
akiris profesian literaturon kaj abonis revuojn pri tiflologio.
Reveninte al Pollando, sxi informis siajn gepatrojn pri sia porviva
ideo: sxi farigxos monahxino kaj starigos blindulan institucion. Ili ne
volis auxdi pri gxi. Rujxa tre tristis pro tio: "Tiun nokton mi ne
dormis ecx unu momenton (...). Kiom da noktoj mi ploris, "sxi rememoris.
  Malgraux la manko de favoro de sxiaj parencoj, la estonta monahxino
komencis prepari sin por la efektivigo de sxia plano. Dum la sekvaj 10
jaroj sxi studis materialojn, akiritajn eksterlande. Krome sxi eklernis
brajlan skribon kaj vizitis plurajn blindulajn instituciojn, inkl. en
Germanio, Auxstrio, Belgio, Francio kaj Svislando. En Pollando sxi
komencis kontakti homojn, kiuj perdis la vidpovon. sxi subtenis ilin
materie kaj instruis al ili cxiutagan funkciadon. Dotita de faka scio
kaj iom da praktiko, Rujxa komencis specifajn agojn. En novembro 1908,
sxi organizis kunvenon, iniciatante la starigon de la Societo por
priZorgo de Blinduloj en la Pola Regno. Inter gxiaj fondintoj estis la
jam menciita kuracisto Boleslaw Ryszard Gepner, blinda advokato
Stanislaw Bukowiecki kaj du bienuloj: Antoni Gorski kaj Wanda Adamowa
Krasinska. La sekva pasxo estis malfermi azilon por blindaj virinoj, kaj
poste lernejon por blindaj knaboj kaj instituciojn por infanoj kaj
maljunuloj kun vidaj problemoj. Krome, multaj iniciatoj estis faritaj
por prezenti la problemojn de blinduloj al la publiko kaj estigxis la
Libroskriba Oficejo, kiu komencis laboron pri la Brajla Biblioteko.
cxiuj cxi iniciatoj disvolvigxis danke al helpo de donacantoj. Iom post
iom Rujxa alvenis al la konkludo, ke ili bezonas pli bonan
administradon: "Komprenante, ke zorgado pri blindulojpostulas profesian
preparadon kaj regulojn de religia vivo, adaptitajn al la bezonoj de cxi
tiu laboro, mi ekpensis pri kreo de speciala kongregacio "sxi skribis.
  Farigxinte monahxino, Rujxa jxuris helpi al blinduloj. En 1918, kiel
fratino Elzbieta, sxi fondis la Kongregacion de la Franciskanaj
Fratinoj, Krucservistinoj, kreitan por prizorgi blindigxintojn. Rapide
montrigxis, ke gxi estas bona decido: “cxi tiu evidenta emfazo al la
direkto de la katolika institucio ne nur ne kauxzis al ni materialajn
malfacilajxojn, kiel antauxdiris la malnovaj Administrantoj, sed male,
fido al Dia Providenco estis rekompencita per pliigo de publika ofero"
-rimarkis patrino Elzbieta. Mono fluis ne nur de kredantoj, sed ankaux
de tiuj, kiuj havis nenion komunan kun la Eklezio, sed vidis la bonon
elflui de la iniciatoj de la monahxino. Danke al ilia malavareco
komencigxis la konstruado de logxeja kvartalo en Laski. Fine de la
1920-aj jaroj logxis tie cxirkaux 300 blinduloj. Hodiaux cxi tiu laboro
dauxras: estas 250 lernantoj en la Lernejo kaj Eduka Centro por Blindaj
Infanoj, kiuj pretigxas al la sendependa funkciado. Patrino Elzbieta
Czacka batalis kun granda decido plibonigi la sorton de blinduloj gxis
la fino de sia vivo. sxi vivigis la kredon, kiu estis ekzemplo por
aliaj: "Sxi estis homo, kiu vivis por Dio, forgxante siajn planojn,
bazitajn sur la kredo, tial libera rilate al homoj kaj sentima. Tial,
siavice, sxi povus esti subteno por aliaj, ecx kiam nia vivo en Laski
estis plena je skismoj kaj kiam la diversaj elementoj ne kunagordigxis.
Kaj tamen cxio apogis sin je sxi, kaj fido je Dio sen limoj apogis sxin.
Patrino estis evidenta,, vivanta ekzemplo de tio", fratino Benediktino
rememis sian superulinon.
              Maciej Kalbarczyk
            E-igis O.P.

          Nova Kazahxia projekto
        helpas blindulojn uzi echolokigon.
  Kvankam vespertoj havas vidkapablon, multaj el la specioj evoluigis
nekutiman kapablon flugi kaj cxasi en la mallumo, uzante ehxolokigon.
Samtempe ili elsendas ultrasonajn signalojn, reflektitajn de objektoj
kaj estas gvidataj de la rezulta ehxon. Delfenoj uzas similan teknikon.
Cxu blinduloj povas uzi cxi tiun metodon?
Nova startoprojekto en Kazahxio, Sezual, kun la subteno de la Monda
Banko, disvolvis ehxolokigon por homoj. La nomo de la noventrepreno
venas de la kazahxa sezu (senti) kaj al (preni).
La aparato Sezual kun akompana speciala trejnado helpas blindulojn
"vidi" objektojn en tri dimensioj en radiuso de 15 metroj.
  La aparato estas lokigita cxirkaux la kolo kaj elsendas altfrekvencajn
klakojn, reflektitajn de la cxirkauaj objektoj, tiel donante informojn
pri la distanco al ili kaj ilia formo, kiu povas esti konvertita en
tridimensian bildon en la areo de la cerba kortekso, respondeca pri
vidpovo. La uzanto ecx povas difini, el kiuj materialoj estas farita la
ajxo.
  La aparato helpas homojn kun viddifektoj libere movigxi en la spaco,
labori, vojagxi kaj vivi plenan vivon.
  La Sezual, ne-trudema ehxolokiga sistemo por vidhandikapuloj, estis
inventita de la kazahxa sciencisto Galymgxan Gabdresxov post kiam li
preskaux perdis la vidpovon en akcidento. Lin inspiris la ekzemplo de la
usonano Daniel Kish, kiu inventis manieron uzi cxi echolokigon per
klakoj per sia lango.
  En 2017, Gabdresxov kreis noventreprenon. Li ricevis subvencion por la
Projekto de la Monda Banko, kiu subtenas esploradon kaj teknologian
komercadon en Kazahxio.
La financado donis la eblecon komercigi la esplorojn de Gabdresxov kaj
krei vere unikan teknologion, kiu povus sxangxi la vivon de blinduloj
kaj malfortevidantoj.
  Laux la Monda Organizajo pri Sano, ekzistas 285 milionoj da homoj kun
vidaj problemoj en la mondo, dum 39 milionoj estas tute blindaj.
  Esploroj montras, ke malbona vidkapablo kaj blindeco prezentas gravan
ekonomian sxargxon por vidkapabluloj kaj blinduloj mem, por la homoj,
kiuj zorgas pri ili, kaj por la socio, precipe rilate al la kuracaj
kostoj de enhospitaligo, diagnozo kaj kuracado.
  Hodiaux pluraj kompanioj ofertas aparatojn, kiuj plibonigas la
vidpovon, sed neniu el ili uzas ehxolokigon. La Sezual estas kompakta
kaj malmultekosta alternativo kun la kapablo vidi en kompleta mallumo,
ecx por tute blindaj homoj.
  Cxi tiu teknologio povas esti uzata ankaux por aliaj utilaj celoj.
Ekz., por lokalizi objektojn malantaux muro, kaj gxi povas helpi
fajrobrigadistojn trovi kaj savi homojn en kondicxoj de malbona videbleco.
  La ebla socia efiko de cxi tiu invento ne povas esti supertaksita.
Ekde 2017, ok versioj de la aparato estis disvolvitaj, kiuj estis
provitaj de viroj, virinoj kaj infanoj. La aparato permesis al ili
movigxi libere, sen helpo. Unu el la studpartoprenantoj ecx biciklis.
Zhazira, juna virino el la urbo Nur-Sultano, diris, ke sxi povas senti
objektojn, ilian formon, materialojn kaj distancon al ili la unuan
fojon, kiam sxi uzis Sezual, kio permesis al si percepti la eksteran
mondon laux nova maniero.
Anna, alia junulino de Nur-Sultano, rimarkis: "Suficxis unu tago de
uzado de la aparato por ke mi volu plu uzi gxin."
  En julio 2020, la invento de Sezual ricevis internacian agnoskon laux
la Patenta Kunlabora Traktato, administrita de la Monda Organizajxo pri
Intelekta Proprieto.
La Patenta Kunlabora Traktato permesas al petantoj akiri patentan
protekton por siaj inventoj en multaj landoj.
Sezual ricevis protekton de 18 monatoj por sia aparato en la teknologia
merkato. Nun la projektteamo sercxas partnerojn kaj financadon por
lancxi serian produktadon en Kazahxio kaj ekster gxi.
  En decembro 2020, Sezual estis elektita por Mondaj Pintkunvenaj
Premioj, konkurso de UN, kiu elektas la plej novigajn ciferecajn solvojn
en la mondo por atingi 17 dauripovajn celojn.
Sezual nun transiras de esplorado kaj disvolvigo al komercado. La
kompanio planas eniri la tutmondan merkaton per internacia reto de
blindulaj asocioj, kiuj ankau povas servi kiel trejnaj centroj kaj
distribuaj partneroj.
Krome, la kompanio forigas ligojn kun registaraj agentejoj, kontaktas
diversajn ministeriojn pri socia protekto kaj sano, kiuj respondecas pri
subtenado de blinduloj.
Sezual laboras kun partneroj en Singapuro por organizi provojn de la
aparato, enspezi monojn kaj eniri la merkatojn de Sudorienta Azio.
La teamo ankaux sercxas sponsorojn tra la mondo, kiuj, eble, sxatus uzi
Sezual por blinduloj en diversaj landoj.
Kiam la aparato komencos esti produktata, cxi tiuj sponsoroj estos inter
la unuaj klientoj, kiuj ricevos la aparaton post antauxmendo.


         Diversaj interesajxoj

                   maratonkuristino

  Ne eblas preparigxi por kuri 43 km-ojn kaj esti patrino de 14 infanoj.
Sed eblas plenumi la taskon. Preskaux gxis la nasko de sxia unua infano,
antaux 26 jaroj, Malgorzata (pron. Maugojxata) Bednarek laboris en
polikliniko. Flegado de malsanuloj estis sxia pasio, sed ankaux tasko
farenda: kiel eble plej profesie, regule kaj sen troa babilado.
Malvarme, sed samtempe... kun koro. "Jam kun granda ventro, kaj mi
deuxre staras." Fine, miaj amikoj preskaux devigis min lasi laboron,
cxar ili timis pro mi - diras Malgorzata. Alta, bone prizorgata
blondulino kun brilo en la okuloj. De la unua vido sxi vekas respekton
kaj simpation. - Mi naskis Paulinon. Hodiaux sxi jam edzinigxis kaj
havas malgrandan filinon - diras Malgorzata. - Du jarojn poste naskigxis
Patrycja, poste Pamela, kaj poste Maksimilian, Julia, Dawid, Sarah,
Kinga, Oskar, Ksawery, Deborah, Klara, Kasjan kaj Rachel. La plej juna
Rachel havas jam 6,5 jarojn. Kiam mi gravedigxis kun sxi, mi arangxis
maratonon en la dua monato. Pli ol 40 km. Kaj mi vidas nenion specialan
pri gxi. Jen mia... vivo.
    Antauxplanado.
  Tiuj maratonkuroj iusence estis, kiel la granda familio. Se oni sxatas
kuri, oni sxatas la venton en siaj haroj kaj la sonon de piedoj,
trafantaj asfalton, oni gxuste kuras. Gxi ne estas planita, gxi enigas
sin en la etoson de maratono. Same estas pri multaj infanoj. Kiu kun
sana menso planas nuntempe dek kvar infanojn? Kaj tamen, kiam unu, du,
tri aux sep aperas, oni eniras la ritmon de gxojo, laceco, cxiutaga vivo
kaj sopiras la sekvan. Tia familia normaleco en granda eldono. - Kiam ni
geedzigxis kun Slawek, ni ne havis seriozan paroladon pri la nombro de
infanoj. Estis evidente, ke la infanoj aperos, kaj la edzo menciis, ke
li sxatus "multe da ili". Neniu el ni precizigis la vorton "multe" -
ridas Malgorzata. - Gxi estas nur nia vivo, nenia "plano", "grandfamilia
filozofio". Ni ne aldonas ideologion al tio, ke ni estas felicxa geedza
paro, en kiu naskigxis pli multaj infanoj. cxiuokaze, kiel diras
Malgorzata, la apero de pli multaj infanoj en la familio estas simple
konsekvenco de vivo, sano, malfermiteco kaj bonaj rilatoj. Se sano ne
estus bona, se la rilatoj rompigxus, alie gxi estus okazinta. Se... - Mi
estas la plej agxa el tri filinoj. Kaj mia edzo estas la nura infano.
Do, ni ne havas en niaj familioj iun tradicion de multinfaneco. Malgraux
tio, niaj familioj ne komentis negative nian vivon kaj elekton. Kaj kun
mia bopatrino, la panjo de nur unu filo, mi havas bonan rilaton.
    Granda cxiutageco.
  Nuntempe nur 11 infanoj logxas en la familio de Bednarek, cxar la tri
plej agxaj filinoj jam estas memstaraj. Ili bone fartas en laboro, kaj
pli frue - en  lernado kaj studado. - Filinoj diras, ke ili estas fortaj
kaj laborpretaj, kiel ilia patrino - ridas Malgorzata. - Kaj mi dedicxis
forton kaj krutecon de mia karaktero de mia patrino, avino kaj onklinoj.
Tiel gxi iras de generacio al generacio. La patro, tamen, cxiam diris,
ke necesas teni sin simple, rekte, havi la kapon en la nuboj, kaj
piedojn surtere. Jen bona vivo-leciono. Cxi tiu kruteco kaj forto
permesas en granda familia hejmo ne nur konservi ordon, sed ankaux - sub
tunoj da lavendaj sxtrumpetoj, kaj cxemizoj, en la perspektivo de
kuirado de multaj litroj da supo - normalecon. - Foje mi sxercas, ke mia
laboro estas bezonata ne nur por mia familio, sed ankaux por miaj
amikinoj-patrinoj. Ke ili rigardus min en la momento de dubo kaj pensus:
"Sxi havas pli da cxi tiuj sxtrumpetoj por lavi. Kaj sxi ne satdormis
dum 25 jaroj, mi ne satdormas pli mallonge".
  Antaux kelkaj jaroj, pro malsukcesa reformo kaj la neceso (provizore
felicxe) sendi sesjarulojn en la lernejojn, la geedzoj Bednarek decidis
doni hejman edukadon al la pli junaj infanoj. - Gxi postulas
disciplinon, sed alportas bonajn rezultojn. Infanoj lernas volonte,
efike, kaj cxefe ni kontrolas la enhavon, kiun ili sorbas - diras
Malgorzata. - Mia kompetento kiel instruisto? 27 jarojn mi estas
instruisto kaj mi konas miajn infanojn. Tute suficxas. Malgorzata, kiam
sxiaj infanoj estis ankoraux etaj enuis, studentigxis kaj finis la
altlernejon de Familiaj Studoj. Kaj nun, kiam la beboj en la domo ne plu
estas, kaj la infanoj iom post iom komencas flugi en la mondon, sxi
ekstudis denove, cxi-foje politologion. Jen komencigxas la somera sesio,
kaj cxi tie sxi devas zorgi cxiutage pri la infana lernado, lavi, kuiri
kaj purigi. - Infanoj estis instruitaj pri laboro kaj devoj, sed tio ne
signifas, ke ili avidas fari la purigadon. Do, ni kune administras la
domon sub mia gvidado. Mi estas edukita en Silezio, do mi ne povas imagi
malordon vespere aux nelavitajn telerojn. Krome, mi klopodas fari cxion
mem: de pico, gxis hejmaj hamburgeroj, kaj kudrado.
  Kurado estas malstrecxigxo por Malgorzata. - Mi tre sxatas sporton.
Movado estas la bazo por mi, mia edzo kaj infanoj. Kaj foje, nur por tia
ordinara kurado de tempo al tempo, por sano kaj plezuro, mi aldonis
partoprenon en maratonoj kaj duonaj maratonoj. Mi ne traktas kuradon
kiel 'esti aux ne esti'. - Mi nur startas kun intenco trakuri cxi tiun
distancon. Mi konas mian organismon, mi scias, kiel gxi reagas. Mi ne
batalas, mi ne devigas mian korpon fari iujn lauxvicajn rekordojn, mi ne
acxetas specialajn sxuojn por kurado, "plej bonajn en la mondo". Mi nur
kuras cxar mi sxatas tion. Se mi fartus malbone dum la itinero, mi ne
finus la vetkuron. Por nun, tamen, mi cxiam atingas la finlinion. Ecx
tiam, en la dua monato de gravedeco kun Rachel. Por iuj estas frenezo
kaj senrespondeco. Por Malgorzata - tasko por efektivigi.
"Mamaratonino", tiel. - Mi rimarkas, ke plejparte gxi povas esti
supernuba atingo: maratono dum gravedeco. Dume cxi tio estas mia vivo,
mi konas min kaj mian korpon. Ja estas virinoj, kiuj en la dua monato de
la dekkvara gravedeco ne svenas kaj kuras maratonojn. Cxi tio ne estas
mia granda merito, sed la ricevita donaco kaj disponebleco, kiun mi
uzas. Lastatempe pli agxaj filinoj donacis al Malgorzata: ili acxetis al
sxi flugon kaj kelktagan restadon en Barcelono. Kaj, kompreneble,
starton en la tiea maratono.
- Unika sperto kaj gxojo. Unue, la starto en tia pitoreska loko. Due, ke
gxuste miaj filinoj elpensis tian donacon por mi. La plej agxa estis kun
mi en Hispanio kaj subtenis. Mi agnoskas, ke mi kuris, laux mi,
malrapide. Kaj kiam mi longe ne aperis cxe la finlinio, mia filino
maltrankviligxis. Fine mi alkuris, felicxa kaj laca. Kaj mi havas du
horojn gxis la fino de la ebla tempo. Pli kaj pli ofte Malgorzata kuras
kun infanoj, distre kaj maratone. Unu el la filoj havas bonegan fizikan
predispozicion, grandan elteneblon kaj forton en la kruroj. - Antaux iom
da tempo, dum duona maratono, mi diris al li rekte: kuru kaj ne atendu
patrinon - ridas Malgorzata. - Ni ambaux sukcesis. Kvankam li pli
rapide. Nur kun sxia edzo Malgorzata ne kuras. Foje Slawomir rajdas
biciklon (la tuta familio amas du radojn), kaj foje li veturas, sxi
kuras apud li. - Kiam ni kuras kune, mi estas pli rapida. Ni ambaux
frustrigxas. Kaj kia estas plezuro, gajni kun propra edzo? - Malgorzata
parolas duonsxerce, duonserioze. - Cxiukaze, por geedzaj datoj, nur
kunvenante, parolante kaj promenante, mi ne portas kursxuojn, nur robon.
Kaj cxu la patrino de dekkvar infanoj havas tempon por la geedza vivo?
- Kaj de kie venus cxi tiuj infanoj, se ni ne havus tempon por ni mem? -
Malgorzata respondas per demando al la demando kaj duonfermas bluajn
okulojn.
  Grandaj familioj, precipe patrinoj, plendas pri negativaj reagoj de la
cxirkauxantoj al la apero de lauxvica infano. Ili priskribas
malgxentilajn komentojn, ecx de nekonataj homoj, kiam ili promenas aux
eniras butikon kun pluraj infanoj. Kiel estis de Malgorzata?
- Efektive, mi neniam renkontis negativajn komentojn. Foje iu demandas,
"cxiuj estas planitaj". Ili ankaux nur scivolas pri nia familio. Tamen
la granda plimulto de reagoj estas pozitiva aux tre pozitiva. Ofte
patrinoj, precipe tiuj de nur unu infano, klarigas al Malgorzata sian
decidon.
- Mi ne scias, kial ili sin pravigas. Mi elektis kaj estas mia elekto.
Ili elektis kaj estu ilia elekto. Cxiu el ni vivas sian vivon, elektoj
estas malsamaj. Mi ne interesigxas, kial cxi tiu virino havas unu
infanon, la alia du, kaj iu alia havas sep. Do, estus bone, se oni
decidus naski 14 infanojn. Cetere, mi neniam komencas mian rilaton de la
frazo: "Bonan tagon, mi havas 14 infanojn" - diras Malgorzata. Kvankam
iuj amikoj tiamaniere prezentas sxin al aliaj ... - Mi estas Malgorzata,
kiu ne faris mondan karieron, kaj laux iuj amaskomunikiloj estas virino,
kiu faras nenion, cxar mi ne laboris profesie de kiam mi naskigxis. Kaj
mi scias, ke mi havas laboron por fari. Tial mi devas kreskigi miajn
infanojn kiel eble plej bone, formi ilin por esti bonaj poloj.
Lastatempe la 17-jara filino de Malgorzata diris: "Vi scias, patrino, vi
aspektas bone, vi sentas vin bone. Vi ricevis cxion senpage, cxar tio
estis via plano." Maratona plano.
            Agata Puscikowska
             (E-igis O.P.).*


         Literaturo
              Simon Johannes Carmiggelt (1913-1987)
         La vorto.

  Cxe registara servo mi devis preniri raporton, al kiu la redakcio de
mia jxurnalo dumlonge kun sopiro sercxis. Enirinte kvinopon da
malgxustaj cxambroj, finfine mi atingis la gicxeton, malantaux kiu
trovigxis ne malpli ol tri-dek skribantaj personoj agempozicie de ambaux
seksoj.
  "Ho, Jes, vi cxi-tie pli ofte demandis pri tiu akto, cxu ne?" - la
oficisto diris, kiu alparolis min. Nu, gxi preskaux estas preta. Ni
devas ankoraux iom epibri gxin. Do, se vi venontsemajne revenu…" "Estas
bone, " - mi diris kaj foriris.
  Kiam mi tamen estis en la koridoro mi pensis: "Kio signifus fakte la
termino "epibri"? Subskribi, flankenmeti, korekti…" pri tiuj cxi vortoj
mi foje auxdis, sed cxi tiu estis tute nova vorto por mi. Mi jam auxdis
la interparolon, kiun mi poste devus fari kun mia estro: "Do, kie estas
la artikolo?" "Gxi ankoraux iomete estu epibrota".  Kio estas tio? Nu
jes, mi tute ne scias... Estus tro malsagxe. Kvankam estas malagrable
vian nescion klare montri, mi tamen post mallonga tempo returnis min
post iom da interna lukto, kaj ree eniris la salonon. la tridek
skribantaj homoj tuj ripozigis siajn kronetfirmajn plumojn kaj
alrigardis min bonvolaj.
  "Jes, sinjoro, kion vi deziras?" -  la oficisto demandis. "Mi volas
demandi, - mi malfacile diris, - vi jxus parolis pri epibri... Versxajne
ja temas pri miaflanka stultajxo, sed kio estas fakte tio?"
  Aproba murmurado iris tra la vicoj, kaj ankaux la oficisto rigardis
iom kortusxita, kiam li ekprenis mian manon, dirante: "Cxi tio vere
estas tre eksterordinara momento, sinjoro!"
"Kial?" - mi interesigxis. "Cxar vi demandas, kion  signifas gxi", -
diris la viro. Gxi nome signifas nenion. Estas nur vorto. Mi mem
elpensis gxin. Iun tagon estis gxena sinjoro cxe la gicxeto, kiu volis,
ke ni urgxe pritraktu la aferon, kiu postulis  suficxe da tempo. Mi
diris: "Sinjoro, vi tute pravas. Sed, vi donu al ni ankoraux unu
semajnon, por ke ni povu epibri la aferon. La vorto auxtomate aperis en
mia kapo. Kaj gxi lauxdezire efikis. La viro konsolita foriris. Ekde
tiam gxi baldaux estis nemalhavebla. Cxar en cxiu pensebla situacio gxi
montrigxis esti aplikebla. Ne, sinjoro Frederiks ne estas cxi tie, li
dum la tuta posttagmezo devas epibri. Tiam oni diris: "Ho, jes", kaj kun
respekto rezignaciis. Estis praktike doni al nespertulo dosierujon kun
la komisio: "Bonvolu epibri tion". Cxar cxiam la koncerna persono tiam
foriris kun tia dosierujo, farante ion kun gxi kiu laux lia sento plej
alproksimigxis al la signifo de la fascina vorto". "Ni ecx, - rakontis
la oficisto, - metis sur la skribotablon de unu el la plej altaj
funkciuloj spongoskatolon kun letereto, en kiu estis legebla: "Cxu vi
bonvovus mem epibri la truetojn de cxi tiu spongo?" La koncernato,
altgrada intelektulo, lauxmontre skribis sub gxi jene: "Spongo esplorita
kaj konstatita en ordo". vi jam rimarkas, antauxzorgulo. Li silentis pri
sia nescio sed tamen ne epibrigis sin".
  Mi esprimis mian profundan estimon pri la filozofiaj fonoj de tiu
intenco kaj jam ree estis cxe la pordo, kiam la funkciulo postvokis min:
"Sinjoro, mi ne volas gxeni vin, sed, mi ja elpensis tion..., nu jes,
cxu mi ne meritus ian premion?" "Mi demandos", - mi diris. "Kaj kiel mi
auxdos la respondon?" - li avide demandis. "Vi gxisatendu, - mi diris, -
mi ja epibros vin".
                E-igis Jos Wichmann.


          Facila legajxo

La nova kuracmetodo

Tio okazis antaux kelkaj jaroj.
  Unufoje matene mi vekigxis - ho ve, kio okazis?!
  Mia kapo krevas pro doloro, la korpo doloras, kvazaux oni batus min
per bastonegoj, la brakoj kaj gamboj "defaligxas".
  Mi plendis al mia edzino, nun forpasinta.
  Sxi donis al mi termometron por mezuri la temperaturon -
tridek ok komo sep!
  Kion fari?
  La edzino diris:
  - Telefonu al la kliniko, invitu la kuraciston!
  Mi telefonas al la kliniko, salutas la dejxorantan oficistinon,
klarigas mian malsanon, diktas mian nomon, la adreson.
  La oficistino reagas:
  - Bone, atendu la kuraciston dum tago. La kuracista vizito estas pagata.
  Mi miras kaj demandas:
  - Kiom kostas la vizito?
  Sxi respondas:
  - Cent kvindek rublojn.
  Mi diras al sxi:
  - Kial estas tiel? Kiom mi logxas, neniam mi pripagis
kuracistan viziton. Kaj nun kio okazis?
Des pli mi logxas je distanco cxirkaux cent metroj de la kliniko.
  Sxi respondas:
  - Nun estas tia ordo. La distanco ne gravas.
  Mi indignis kaj diras:
  - Mi ne bezonas la kuraciston. Mi mem rampos al vi.
  La dejxorantino diras:
  - Ne rampu, la talonoj al kuracistoj jam mankas.
  Kaj sxi metis la telefontubeton.
  Mi ne domagxis la monon, sed min indignis kaj kolerigis la nova ordo.
  Mi furiozis, insultis cxiujn kaj cxion, tiel fervore, ke mi eksxvitis.
Poste mi subite rememoris: antaux nelonge en nia Loka blindulorganizajxo
la juristino pri Medicina asekuro rakontis:
se iu havos konfliktojn kun klinikoj aux malsanulejoj, li/sxi povas
turni sin al la asekurkompanio. Ili helpos.
  Mi decidis tuj kontroli tion. Mi telefonis al la kompanio, rakontis
al juristino pri postulo de la kliniko pagi la kuracistan viziton.
  Sxi diris:
  - vi telefonu al mi post dudek minutoj.
  Mi atendis, kaj por ne enui, mi komencis trinki teon.
Subite mi rimarkis: cxe mi nenio doloras! Mi fartas bone!
Mi diris al la edzino:
  - Bonvolu doni la termometron.
  mi mezuras la temperaturon: tridek ses komo kvin!
  Hura! Mi resanigxis! jen estas la miraklo!
  Tiel la "nova" metodo min resanigis.
   Mi telefonis al la juristino kaj diris, ke jam resanigxis.
Sxi diris, ke pro invito de kuracisto oni ne devas pagi.
Poste mi komprenis-  min resanigis la streso.
                N. Osipenko.


         Por la retumantoj

           Ertl pri la lingvo-politiko de EU
  Kiu interesigxas pri la prelego de Istvan Ertl: „Lingvo-politikaj
evoluoj en la Euxropa Unio”, tiu povas auxdi gxin. En la nomo de Hungara
EDE (Euxropa Demokratio-Esperanto) ni proponas  la prelegon kun
subtekstoj. En E-o kun E-a subteksto :
https://www.youtube.com/embed/KydrK3Llq-M?&hl=eo&cc_lang_pref=eo&cc_load_policy=1&start=1
En la franca  kun E-subtekstoj:
https://www.youtube.com/embed/KydrK3Llq-M?&hl=fr&cc_lang_pref=fr&cc_load_policy=1&start=1A
ligilo estas trovebla ankaux en la hejmpagxo de Hungara EDE.
(www.eszperanto.hu/EDE)
        Euxgeno Macko
La 5a Interlingvistika Simpozio “Rolo de lingvoj en interkultura
komunikado” okazis en septembro 2020 en virtuala formo kun pli ol 300
partoprenantoj el 51 landoj.  Programo, resumoj kaj raporto:
http://interl.home.amu.edu.pl/interlingvistiko/simpozio2020.html
Kelkaj prelegoj auskulteblas en la Youtube-kanalo de la
Interlingvistikaj Studoj:
https://www.youtube.com/playlist?list=PLGDNhxSrlMB-_AHJnJumSq9k7Vvnf93Uf
La du volumoj el la materialoj jus aperis en la retejo de la eldonejo
kaj elsuteblas: https://wydawnictworys.com/category/nowosci
La unua lernolibro de la Interlingvistikaj Studoj, la Interlingvistiko
de Vera Barandovska-Frank,  elsuteblas el la retejo de la Studoj
Lasta numero de JKI kun artikoloj ankau pri Eo kaj interlingvistiko:
http://jki.amu.edu.pl k https://pressto.amu.edu.pl/index.php/jki
Raporto pri la februara interlingvistika sesio kun instruista trejnado:
interl.amu.edu.pl kaj https://edukado.net/novajhoj?id=809
Prof. dr hab. Ilona Koutny
Gvidanto de la Interlingvistikaj Studoj
Universitato Adam Mickiewicz, al. Niepodleglosci 4, PL-61-874 Poznan
http://interl.amu.edu.pl