Esperanta ligilo
n-ro 10, decembro 2020

Enhavtabelo
De la redakcio
Nia rondo familia. Nova omagxo
Lingva forumo. Tradukilo el la kata
Tra la sortofrata mondo. Handikapo ne estas diagnozo:
Diversaj interesajxoj. La korpa temperaturo malplialtigxas
La plej malalta temperaturo
Faktoj pri vintro
Literaturo. Luisa Carol. Gxojlando
V. Danilenko. Kristnaska fabelo
Facila legajxo. La novjara festo
Enigmoj kaj problemoj
Stenografia pagxo (nur en brajla versio)

         De la redakcio
   Karaj gelegantoj! Jen ankoraux unu jaro pasis. Por multaj el ni gxi
estis malfacila, al multaj gxi alportis seniluziigxojn, perdojn. Sed
estis ankaux atingoj, cxu personaj, cxu niaj komunaj. Se paroli pri
E-aferoj, Mi diras antaux cxio pri la senprecedenca unua Virtuala
Kongreso, pri niaj cxiam pli regulaj kaj fruktodonaj renkontigxoj en la
reto. Cxiam pli ni lernas uzi novajn eblecojn, kiujn donas al ni novaj
teknologioj.
  Cxiutage Dio, Kreinto, Vivo, Universo, nomu gxin, kiel vi volas,
alportas Florojn al nia pordo. Florojn de ebloj.
Sed kelkfoje ni ne auxdas la sonorilon, aux estas tro okupataj por
malfermi, aux malfermas, sed ni ne akceptas la Donacon, cxar sxajnas al
ni, ke ni tute ne petis tion, kaj tion ni ne bezonas ...
Kaj foje ni ecx tro pigras por iri al la pordo... aux eble ni ne kredas,
ke ekzistas Floroj.
Sed cxi tio ne influas la rutinon. Cxiutage. Malantaux via pordo. FLOROJ.
Tial, krom sukceso, sano, amo kaj prospero, mi volas deziri, ke vi
rimarku cxi tiujn Florojn kaj lernu akcepti ilin. Kaj poste igxu ili
fruktoj. La fruktoj de la rezultoj.
              Red'.


         Nia rondo familia
         Nova omagxo
  La trian de decembro 2020 en Helsinki okazis solena inauxguro de la
galerio de parasportistoj. La due prezentita estis la sportema Arvo
Karvinen (1934 – 2013).
  La Unua estis prezentita viro, kiu progresigis sporton inter
militinvalidoj. La dua estis prezentita Arvo Karvinen kun rubriko "Patro
de finna sporto inter vidhandikapuloj".
Entute temis pri dek personoj, inter ili tri vidhandikapuloj.
  Jam en la lernejo li interesigxis pri gimnastiko kaj sporto. En
bll'-lernejo li faris lertajn saltumojn tra la reko, kvankam cxe unu
mano mankis tri fingroj. Ekde la 1950-aj jaroj li aktive agis inter
sporto kaj bll'-movado. Ankaux E-o videblis en la prezentado.
En la blindulligo li gvidis planadon de sporta agado kaj normigon de
konkursa sporto kaj persona fizika trejnado. Li arangxis kursojn kaj
konkursojn.  Ankaux li mem gajnis premiojn. Juna Arvo volonte provis
diversajn sportoteamojn, ekz. akvoskiadon, kio sxajnas endangxeriga por
blinduloj.
  Finnlando estas unu el la plej sukcesaj landoj en celopilko-konkurso
de la teamo de vidhandikapuloj.  Pro la enkonduko de celopilko
vidhandikapuloj dankas al Arvo, kiu en 1961 kunportis el Germanio la
regulojn kaj mem tradukis ilin finnlingven.
Lia filo Juha rakontis, ke la patro cxiam sxatis svingigxon.  - La plej
longa tandembiciklado kune kun la patro en unu tago estis 250 km.
Memstareco estis por patro ege grava principo.  Ankoraux pli ol
75-jaragxa li memstare uzis publikajn veturilojn. Cxiu mateno
komencigxis per kurta gimnastiko. Laux patro fizika bonstato kaj
prizorgema atento al korpa pezo faciligas memstaran movadon.
Principe bonstatan amikon forrabis kruela kancero     6.10.2013.
Kompilis Ritva Sabelli


       Lingva forumo
        Tradukilo el la kata
  Estas prilaborita la interesa posxtelefona programo, projektita por
establi kontakton kun dorlotbestoj - katoj.
La fakto estas, ke cxi tiu nekutima novinventajxo povas esti uzata kiel
tradukilo el la kata, se vi volas, la felina lingvo.
  La novajxo nomigxas MeowTalk kaj je la  gxojo de la posedantoj de
katoj kaj katinoj jam estas havebla.
  La aplikajxo estis disvolvita de eksa dungito de Amazon Javier Sanchez.
Li partoprenis en la disvolvigxo de la propra vocxa asistanto Alexa.
  La programo MeowTalk funkcias per masxina lernado.
La fabrikanto certigas, ke la programo povas esti trejnita por kompreni
apartan katon.
  Estas malfacile imagi, kiel finigxos cxi tiu komunikado kun dorlotbesto.
Tamen la ilo estas desegnita specife por forigi miskomprenojn kaj
konfliktojn inter homoj kaj katoj.
Precipe la nova produkto povas esti utila, kiam katoj obstine ne volas
konstante kontakti homojn.
  Uzantoj havas la sxancon krei profilon por specifa individuo.
Kaj por iuj sonoj faritaj de la dorlotbesto, vi povas atribui etikedojn.
Laux la intenco de la kreinto, la programo studos la sonojn komparante
ilin kun 10 antauxdifinitaj parametroj.
  La aplikajxo jam elsxuteblas por inteligentaj telefonoj bazitaj sur
Android kaj iOS.


         Tra la sortofrata mondo
           Handikapo ne estas diagnozo:
      impresigaj rakontoj pri sukcesoj , kiuj surprizos vin
   La 3an de decembro la mondo festas la Internacian Tagon de
Handikapuloj. Multaj en la socio konsideras handikapon limo. Kaj por
iuj, unuavide, ci tiu limigo ebligas atingi tion, kion multaj ec timas revi.
En la Internacia Tago de Handikapuloj, la monda komunumo memorigas
specialan segmenton de la logxantaro kun la celo integri handikapulojn
en la vivon de la socio.
   Kaj hodiaux multaj famaj personecoj, havante gravajn sanajn
problemojn, ne haltis kaj pruvis al si mem kaj al la mondo, ke handikapo
ne estas limigo, sed nova spaco por mirindaj atingoj.
Iuj limigoj ne malhelpis ilin realigi siajn grandajn revojn.
Jen rakontoj pri nur kelkaj herooj, kiuj dauxre mirigas la mondon kaj
inspiras novajn miraklojn.
Nick Vuychich
Australia pastro kaj instiga parolanto Nick Vujicic naskigxis kun
tetraamelia sindromo, naskiga difekto asociita kun mankantaj brakoj kaj
kruroj. Por iuj gi sonas terure, kaj preskau signifas "la fino de la
mondo", sed ne por Nick. Ci tio ne haltigis lin kaj ne malhelpas vivi
aktivan vivon.
     Nick Vuychich kun kompleta manko de membroj vivas ekstreme aktivan
kaj viglan vivon. Li havis nur unu partan piedon kun du piedfingroj, per
kiuj li lernis marsi, nagi, rultabuli, suriri tabulon, skribi kaj vivi
kontentigan vivon. Hodiau liaj vizitoj estas fervore atendataj tra la
tuta mondo.
Nick, 37-jaragxa, havas mirindan edzinon kaj du filojn, kaj la familio
Vujicic atendas la naskigon de du filinoj.
Oksana Zubkovska. Ukrainaj paralimpikoj famas tra la mondo pro siaj
mirindaj atingoj kaj rekordoj. Kaj de la atleto Oksana Zubkovska, la
tuta sporta mondo lauxvorte frenezigxas.
Nia 37-jara atleto estas trifoja paralimpika cxampiono, mondrekorda
posedanto de longsalto inter atletoj kun vidaj kripligoj.
Oksana havas nur 5% de sia vidpovo. Malgraux la teruraj diagnozoj de
kuracistoj, la atletino neniam pensis pri tio, cxar por sxi celoj kaj la
vojo al ilia atingo gravas pli.
     Lenin Moreno. 65-jaragxa Lenin Moreno, kiu nun okupas la postenon
de prezidanto de Ekvadoro, ne gxenas sukcese administri la landon,
estante en rulsegxo. La kruroj de politikisto estis paralizitaj pro
vundo en 1998, kiam li estis atakita.
Ekde 2013, Moreno estas Speciala Sendito de la Gxenerala Sekretario de
UN por Handikapo kaj Alirebleco.
Tian strangan nomon donis al li la patro, kiu idealigis la bolsxevikan
revolucion.
     Stevie Wonder. Unu el la plej amataj kantistoj de nia tempo estas
usona muzikisto Stevie Wonder. La 68-jara kantisto naskigis blinda, kaj
tio ne malhelpis lin konstrui nekredeble sukcesan muzikan karieron.
Stevie Wonder estas la auxtoro de pli ol tri dekduoj da albumoj,
gajninto de 22 Grammy-premioj, lia nomo elmontras en la Roka kaj Rula
Halo de Famo. Estis liaj 4 albumoj enmetitaj en la rangon de "500 plej
bonaj albumoj de ciuj tempoj" lau la revuo "Rolling Stone".
Stevie Wonder kunlaboris kun tiaj muzikistoj kiel Paul McCartney, John
Lennon, Bob Dylan, Ray Charles.
Unu el la plej famaj sukcesoj de Stevie Wonder - "Mi jxus vokis por
diri, ke mi amas vin": video
     Alexandra Kutas. 24-jaragxa Alexandra Kutas el Dnipro farigxis la
unua profesia fotomodelo en Ukrainio. Krome sxi ankaux estas
konsilantino de la urbestro de Dnipro pri la havebleco de urba
infrastrukturo. Kaj ne malhelpis sxin plenumi sian revon la fakto, ke
sxi movigxas en rulsegxo ekde la naskigo. Pro medicina eraro ce naskigo,
si ricevis mjelotraumon.
La knabino jam sukcesis partopreni plurajn modajn prezentojn, precipe
por la fama marko Tommy Hilfiger. Ambau ukrainaj kaj eksterlandaj famaj
fotistoj interesigas pri sia beleco.
En auxgusto 2017, Alexandra subskribis sian unuan kontrakton kun la
modeliga agentejo Strawberrifox en Nov-Delhio. Tiel, la knabino farigis
la unua modelo kun handikapo en la hinda moda merkato.
Alexandra agnoskas, ke sxin inspiras sukcesaj handikapuloj.
     John Hockenberry. Usonano John Hockenberry en la 90-aj jaroj
farigis unu el la unuaj jurnalistoj aperantaj en televido en rulsego.
Viro ekde 19 jaroj estis cenita al rulsego - li vundis sian spinon sekve
de autoakcidento.
Nun 62-jara, li estas kvarfoja gajninto de la Premio Emmy, trifoja
gajninto de la Premio Peabody kaj fama aktivulo pri rajtoj pri
handikapuloj. Hockenderry ankau estas la autoro de kelkaj famaj
artikoloj kaj pluraj libroj.
     Amy Millins. 42-jaragxa Aimee Millins estas unu el la plej lertaj
kaj sukcesaj reprezentantoj de handikapuloj. Virino, kiu igis sian
handikapon en nekredeblan virton. Malgrau la parta foresto de du
membroj, si realigis sin en la kinejo, en la modeliga komerco kaj en
sportoj.
Pro la manko de fibulo de la naskigo, unujara Aimee amputis ambau
krurojn sub la genuoj. Sed tio ne malhelpis sin farigi dufoja
mondcampiono pri kurado kaj longsalto.
Krome, Amy agas en filmoj kaj estas supermodelo. La nomo de Amy videblas
en la takso de la kvindek plej belaj knabinoj en la mondo laux la usona
revuo People.
     Eric Weichenmeier. Usonano Eric Weichenmeier perdis vidon en la ago
de 13 jaroj. Kaj kion li realigis, ne ciuj povas fari. Li farigis la
unua kaj gis nun la sola grimpisto en la mondo, kiu atingis la
montopinton de Comolungmo estante blinda. Li ankau estas la sola
blindulo inter 150 homoj, kiuj konkeris la 7 plej altajn pintojn en la
mondo.
Nun la 50-jara atleto dauxre vivas ricxan vivon - li okupigxas pri
skiado, glisparasxutado, plongxado, parasxutado kaj aliaj ekstremaj sportoj.
Kaj en 2014, kune kun sia blinda kolego Lonnie Bidwell li flosi tra la
Kolorado-Riveron tra la Granda Kanjono por distanco de preskaux 500
kilometroj.
Hugh Herr. La direktoro de la mekatronika grupo cxe la testlaboratorio
de la Masacxuseca Teknologia Instituto, Hugh Guerr, en la agxo de 17
jaroj, post malsukcesa montgrimpado, ambaux frostdifektitaj kruroj estis
amputitaj.
Hodiaux li estas 55-jaragxa, unu el la plej famaj protezaj specialistoj.
La ingeniero surpiedigis pli ol unu militiston, kiu perdis membrojn en
la milito.
"Mi kredas, ke ne ekzistas handikapuloj. Nur teknologiaj kapabloj estas
limigitaj!" - jen kion diras la biofizikisto.
   Tial, se vi havas du brakojn, du krurojn kaj kapon sur viaj sxultroj,
ne plendu, ke vi ne povas fari ion. Rigardu la mirindajn atingojn de cxi
tiuj homoj kaj kredu je vi mem, kaj la neatingebla farigxos reala.


        Diversaj interesajxoj
          La korpa temperaturo malaltigxas
   Harvardaj esploristoj raportas, ke la korpa temperaturo de sanaj
homoj malpliigxas je 0,03 ° C dum jardeko. Sciencistoj klarigas tion je
sxangxo de metabolismo.
Usona skolo de Sciencistoj pri Medicino de la Harvarda Universitato
afisxis rezultojn de sia
studo en la revuo "Life Sciences". Oni scias, ke la averagxa korpa
temperaturo de sana homo estas de 36,2 gxis 37,5°C jam en 1851
priskribita de la germana kuracisto Karl Wunderlich. Sed informoj el la
lastaj jaroj indikas gxian malaltigxon. Sciencistoj atribuas tion al
sxangxoj en
fiziologio kaj medio, ligitaj kun la industria revolucio.
  La auxtoroj analizis korpan temperaturon de tri grupoj de homoj,
logxantoj de Usono, el diversaj historiaj epokoj:
kuracistajn notojn pri Veteranoj de la Civila milito de (1862-1863
jaroj), datumojn de la unua nacia esploro pri Sano kaj Nutrado
(1971-1975) jaroj) kaj dosieron de la medicina centro de la universitato
en Stanford (2007-2017).
  Sciencistoj analizis pli ol 677 mil mezuradojn de temperaturo, kaj
evidentigxis, ke la normala korpa temperaturo malpliigxis je 0,03°C
cxiun jardekon.
  Usonaj esploristoj opinias, ke tia fenomeno okazas pro gxenerala
malkresko de metabola aktiveco. Disvolvigxo de higieno kaj medicino,
disponebleco de mangxajxoj kaj hejma komforto kauxzis malfortigxon de
kronikaj inflamaj procezoj. Tion influis ankaux disvastigxo de sistemoj
de hejtado en la domoj.
        La plej malalta temperaturo
  Denove temas pri korpo - cxi-foje ne homa, sed cxiela.
  En la kratero Hermite proksime al la norda poluso de la luno, la
aparato Lunar Reconnaissance Orbiter registris la ekstreman minuson 249
celsiaj gradoj. La plej malalta temperaturo, iam ajn registrita gxis nun
en la sunsistemo, estas Surfaco de la nana planedo Plutono kun gxis
malpli ol 233 celsiaj gradoj.

           Faktoj pri vintro
  Tion malmultaj homoj scias
La tempo de la jaro, kiam la akso de la Tero plej devias de la Suno,
estas la plej malvarma. Tamen vintro ne nur estas malvarma, sed ankaux
ekscita. Ni ofertas iujn interesajn faktojn pri cxi tiu sezono.
  1. Vintro komencigxas trifoje.
  Estas malsamaj datoj, kiujn oni povas konsideri la komencon de vintro,
depende de tio, cxu ni parolas pri vintro meteorologia, astronomia aux
kalendara. Vintro, determinita de la tera orbito cxirkaux la Suno,
komencigxas per la vintra solstico, kiu okazas la 21-an aux 22-an de
decembro. La komenco de la meteorologia vintro estas determinita de la
vetero. Nu, fiksita dato - la 1-a de  decembro - estas uzata por indiki
la komencon de la kalendara vintro.
  2. Vintre la Tero estas plej proksima al la Suno.
Vi, eble, surprizigxos, eksciante, ke vintra norda hemisfero estas plej
proksima al la Suno. Estas la 5-a de januaro, kiam la Tero atingas
perihelion kaj situas preskaux 5 milionojn da kilometroj pli proksime al
la Suno ol kun afelio - cxirkaux la 5-a de julio.
  3. La plej malalta temperaturo.
La plej malalta temperaturo sur la planedo estis registrita proksime de
la esplora stacio "Kupolo de Fuji" en Antarkto - minus 91,2 celsiaj
gradoj. cxi tiuj datumoj estis akiritaj de satelito.
  4. La plej malvarma vintro.
La vintro de 1940 estis la plej malvarma en Rusujo en la lasta jarcento.
BaldauxantauxEpifanio, la 17-an de januaro, la termometraj stangoj en
Moskvo falis al malpli ol 42,2 gradoj. Krom severaj frostoj, la vetero
estis karakterizita de fortaj ventoj kaj negxoj. En tiu jaro, grava
damagxo estis kauxzita de la rikolto, ecx la plej malvarmaj variajxoj ne
povis elteni tian malvarmon.
  5. Malseka kaj seka negxo.
cxu vi iam scivolis, kial foje la negxo kunigxas, kaj foje gxi estas
malstrecxa kaj maldika? La kialo de tio kusxas en la vojagxo de negxeroj
tra la atmosfero. Negxflokoj, kiuj trapasas la sekan kaj malvarman
cxirkauxajxon, estos malgrandaj kaj nebulaj kaj ne kunigxos. Ni nomas
ilin seka negxo. Tia negxo estas ideala por skii, sed ne por modli
negxulojn. Negxfolioj formantaj malsekan negxon, flugas je temperaturo
gxuste super nulo. Kiam ili falas, ili fandigxas iomete laux la randoj
kaj kunigxas, formante grandajn pezajn flokojn. El tiuj, vi povas facile
fari negxulon.
  6. Kiom da akvo estas en la negxo?
La ekzakta kvanto da akvo, kiun enhavas la negxo povas varii signife
depende de tio, kiel la negxo formigxis, sed averagxe 1 milimetro da
akvo povas esti akirita el cxiu 1-5,5 centimetroj da negxo.
  7. La Sekreto de cervo
Iuj cervoj, vivantaj norde de la Arkta Cirklo pasigas plurajn semajnojn
de la jaro en kompleta mallumo. Por adaptigxi al tio, malgranda areo de
histo malantauxla retino en iliaj okuloj, nomata tapetum lucidum,
sxangxas koloron: somere gxi estas ora kaj vintre blua. cxi tio permesas
al la cervo distingi inter ultraviola lumo kaj vidi en la mallumo.


        Literaturo

              Luiza Carol

        Gxojlando

  Mi ja sciis, kie mi trovigxas. Mi rekonis la landon, la konstruajxon
kaj la cxambron. Mi rekonis cxiujn cxeestantojn. Mi estis tiom felicxa
trovigxi denove tie, ke mi ecx ne demandis min, kiamaniere mi alvenis
gxuste tien…
  …Mi retrovigxis en Rumanio, en la jaro 1954. Mi estis en mia tiama
lernejo de Bukaresxto, en la klascxambro de la unua lernojaro. Apud mi,
cxe la samaj malnovaj skribotabloj, estis miaj tiamaj kolegoj. Ni cxiuj
estis cxirkaux 7 jaragxaj knabinoj, proksimigxantaj al la fino de la
unua lernojaro. Fronte de ni estis nia juna instruistino, la plej bela,
sagxa kaj bonkora estajxo kiun mi renkontis en mia gxistiama vivo. Mi
pensis, ke eble sxi estas feino… aux angxelo… aux aliplanedano…
  Sxi havis la kapablon forpreni nin al pli belaj mondoj, promenigi nin
tra fabelaj landoj, kie la homoj estis pli honestaj, kuragxaj kaj bonaj,
ol ni kutimis renkonti… Dum sxia cxeesto, ni mem estis aliformigxantaj
portempe en knabinojn pli sagxajn kaj bonkorajn, cxar ni amegis sxin kaj
volis simili sxin…
  Jes, mi ja trovigxis en tiu loko kaj en tiu jaro, sed la aero estis
iomete sorcxa, iom verdeca, odoranta je abio. Mi bone konsciis, ke mi
travivas iun portempan sorcxon, kaj mi bedauxros kiam gxi finigxos. Mi
pensis, ke mi devas gxui cxiun momenton kaj klopodi rememori cxion, post
kiam la sorcxo finigxos…
  Sxi diris:
  - Knabinoj, hodiaux ni kune kreos fabelon pri gxojlando. Estu gxi la
plej agrabla kaj gaja lando, kiun ni povos imagi! cxiuj infanoj estu tie
felicxaj…
  Tiam, en 1954, malpli ol 10 jarojn post la Dua Mondmilito, multaj
infanoj estis orfaj, multaj apenaux havis suficxe da mangxajxo aux da
vestajxoj… En multaj familioj, la viroj kutimis ebriigxi kaj bati siajn
edzinojn kaj infanojn… Ekzistis infanoj, devigataj almozi aux ecx
sxteli… En nia klaso trovigxis knabinoj, kiuj apartenis al 4 etnoj, kaj
la interetnaj konfliktoj ankoraux ne estingigxis post la fia milito… 
Niaj vivoj ne estis tro gajaj… Kaj jen, subite, 50 knabinetoj el tre
diversaj familioj rigardis fascine sian instruistinon, kiu proponis…
vojagxon al gxojlando! Jes, jes, jes! Ek al gxojlando!!!
  - Mi volas, ke neniu plenkreskulo batu infanojn!
  - Mi volas, ke en cxiu domo estu funkcianta hejtigilo!
  - En gxojlando, cxiu domo havu bancxambron kun dusxo!
  - Mi volas, ke cxiu infano ricevu po unu paro da shuoj chiujare!
  - … kaj ankaux palton kun kapucxo!
  - Cxiu infano povu mangxi trifoje tage!
  - Neniu infano estu orfa!
  - Jes! Do, militoj ne plu ekzistu!
  - Malamo ne plu ekzistu!
  - Malestimo ne plu ekzistu!
  - Kalumnio ne plu ekzistu!
  - En gxojlando, cxiu domo havu almenaux unu muzikilon!
  - Cxiusemajne okazu karnavalo!
  - Cxiu infano havu skutereton!
  …Venis mia vico. Kion mi aldonu? Oh jes! Mi volas ke cxiu infano havu
almenaux unu katon. Sed mi forgesis la vorton. Subite, en mian kapon
venas la vorto en la rumana. Sed gxis tiam… ni cxiuj parolis…
Esperanton! Mi pensis: “Ne eblas… Mi eklernis Esperanton je la agxo de
58… Mi estas nun 59 jaragxa… Mi vekigxas el songxo… Kie estas nun
gxojlando? cxu mi perdis gxin?”
  Post kelkaj momentoj mi pensis: “Ne, mi ne perdis gxin. gxi cxiam
estas en mia koro.”
  Mi rememoris la lastajn vortojn de nia instruistino tiutage:
- Se vi volos pli bonan mondon, vi ja kapablos plibonigi vian animon kaj
vian menson, legante kaj lernante kiel eble pli diligente. Por tio vi
vizitas lernejon. Kiu volas plibonigi la mondon, tiu devas unue
plibonigi sin mem. Kiam cxiu el ni plibonigos sin mem, tiam ni vivos en
gxojlando!”
  Ekde tiam, mi ofte ludas tiun ludon. Mi ofte demandas min: “Kia mi
volas nun, ke estu mia gxojlando?” Kaj novaj ideoj aldonigxas al la
malnovaj respondoj. Je la agxo de 58, mi malkovris Esperanton, kaj mi
deziris ke cxiuj infanoj lernu kaj sian denaskan lingvon kaj Esperanton.
Tiam, en la gxojlando de mia koro, mi volintus eklerni Esperanton kune
kun la rumana, ekde la unua klaso de lernejo… La songxo malkasxis mian
deziron…
  Tiu cxi rakonto estas vera. Mi priskribis veran kaj neforgeseblan
songxon, kiun mi havis en 2006, kiam mi estis lernanta pri Esperanta
kulturo laux la koresponda kurso de Boris KOLKER.

             V. Danilenko
Kristnaska fabelo
   Serhij Drelusx ne rapidante movis lignajxon en la kameno, demetis
fajrostangeton kaj per gesto invitis al tablo.
Ni eksidis cxe la largxa kverka tablo en lia domo sur Nigra monto. La
dommastro versxis en kaliketojn konjakon, ni senvorte intertusxis per
ili kaj trinkis, cxiu mergigxinta en proprajn pensojn. Ni renkontis la
Sanktan Vesperon, du solecaj viroj en granda domo kun antikvaj mebloj.
Mia patro iam diris al mi: “Se vin kaptas angoro, ne sercxu konsolon
inter virinoj aux en brando, tamen sidadu cxe la sanaj, racie pensantaj.
Mi pensis, ki li estas el kategorio de gxuste tiaj viroj, tial mi
volonte konsentis akcepti lian inviton.
-    Sidigxu pli proksime al la fajro, - diris mia gastiganto.
  Ni eksidis en molajn fotelojn kontraux la kameno. Sed mi rimarkis, ke
la foteloj estis tri, kvazaux Drelusx atendis ankoraux iun.
  Serhij ekfumis la kuban cigaron (mi ne estas fumanto), ektrinkis konjakon.
-    En bona domo odoru karaj cigaroj, speciale antaux la Kristnasko, -
li diris, - Dum Sankta Vespero necesas pensi pri io agrabla kaj rakonti
fabelajn historiojn. Al tio min alkutimigis la gepatroj, do, mi ne rompu
la familian tradicion... Auxskultu unu fabelon, kaj vi komprenos, kial
en tia tago ni sidas kune kun vi cxe la fajro.
-     Unu homo cxiutage preteriris la domon, en kies fenestro cxiufoje
li vidis junulinon en la nupta vestajxo. “Kies fiancxino sxi estas? –
pensis li, - kaj kial sxi cxiam sidas en la fenestro?”.
-     Pasis monato post monato, tamen sxi cxiumatene sidis sur la sama
loko, rigardante la straton. Vespere, kiam li per auxtomobilo
hejmenrevenis post laboro, la fenestro estis sxirmita per kurteno.
Matene sxi denove sidis en sia fiancxvualo kaj rigardis la stratan
tumilton, kvazaux atendis iun. Sxi estis tiom mistera kaj bela, ke li
senkonscie enamigxis al sxi kaj decidis peti tiun belulinon igxi lia
edzino. Tion li decidis fari gxuste dum la antauxtago de Kristnasko,
kiam okazas la plej misteraj eventoj.
-    Kaj jen alvenis tiu tago. La tutan urbon prisxutis negxo, kaj cxie
igxis solene, pure. Li frapis cxe la pordo de sxia logxejo. Al li
malfermis olda viro.
-     - Vi al kiu? – demandis la oldulo.
-     - Mi cxion klarigos al vi, - rugxigxis la junulo, tenanta en la
mano bukedon de belaj rozoj. – Mi estas komercisto kaj ne havas tempon
por amindumi. Eble, vi estas patro de la junulino, kiu cxiumatene sidas
en la fenestro. Mi ne scias, kien malaperis sxia fiancxo, sed sxi estas
tiel soleca kaj malgaja, ke mi volas peti sxin igxi mia edzino. Kredu,
mi estos bona edzo por sxi!
-     - Ho, bona homo, - diris la maljunulo kaj kondukis lin al la
fenestro, - ekrigardu. – kaj montris al li grandan pupon en la vestajxo
de fiancxino. Li estis maljuna soleca pupfaristo, kiu ankoraux en sia
junagxo faris cxi ludilon kun vera amemo kaj tuta sia majstreco. Li
acxetis por sxi la robon de fiancxino, fiancxinvualon kaj blankajn
gantojn. Cxiumatene li sidigis sxin cxe la fenestro kaj vespere portis
sxin en sian dormejon. Tio estis rito, kiun li plenumis dum multaj jaroj.
-    - Mi faris tiun cxi pupon dum mia junagxo. Nun mi estas senforta
maljunulo, kaj sxi restas same juna. De tempo al tempo mi acxetas por
sxi novan nuptan robon – modo ja sxangxigxas- kaj sxi cxiam estas mia
eterna fiancxino.
-    La viro longe petis vendi al li la pupon, sed la oldulo ne
konsentis. Finfine la juna homo proponis tiom grandan sumon, ke
posedanto de la mirinda pupo jam ne povis sin deteni.
-    La junulo kunprenis la pupon, kaj la maljunulo mortis post unu jaro.
-    Pasis dekkvin jaroj. La nova posedanto de la pupo plu restis
frauxlo. Cxiujare antaux la Kristnasko li acxetis por sxi novan nuptan
robon kaj zorgis pri sxi, kiel pri la amata virino.
-    - Tiun cxi historion iu elpensis?
-    - Ne, kiel do elpensis? – sucxante la cigaron, replikis Serhij, -
Cxio estis gxuste tiel, kiel mi rakontis al vi.
-    - Kaj kiu estis tiu viro?
-    - Tiu viro estas antaux vi.
-    Li eliris el la granda salono kaj post iom da tempo enportis
surbrake grandan pezan pupon. Li portis gxin, kvazaux la vivan virinon,
sidigis en liberan fotelon, ordigis sxian nuptan robon.
  En la kameno kraketis fajroligno. Serhij fumis cigaron. Sxteliris
milda kristnaska nokto. Kaj ni, du solecaj viroj, subite eksentis, kiel
komforte estas en cxi tiu morna domo sur la Nigra monto. En la granda
salono estas varme kaj odoras pina rezino. Nur malantaux la fenestro
hurlis malvarma, penetrema vento, kvazaux iu sopirgxemis kaj lace ploris.
         Elukrainigis Petro Sxnypir.


         Facila legajxo
        La novjara festo
  Mi rememoras feston de renkonto de la nova jaro 1951.
Tiam mi lernis en la unua klaso de la bll'-lernejo en la urbo Groznij.
  Antaux la festo ni dum la tuta semajno trancxis je malgrandaj pecetoj
la uzitajn kajerojn - pretigis "negxon", gluis kaj pentris girlandojn,
abiajn ludilojn el papero kaj kartono.
  Kaj jen komencigxis la festo.
Ni eniris en la plej grandan lernejan salonon.
La granda dekoraciita abio staris tie.
Hxore ni vokis la avon Froston kaj negxulinon.
  Fine ili venis.
  La avo Frosto diris la sorcxajn vortojn:
  - Abio, abieto, eklumigxu!
Kaj gxi eklumigxis, ekflagris per diverskoloraj lampetoj.
La belaj ludiloj kaj argxenta "pluveto" pendis sur gxi. La kvinpinta
rugxa steleto brilis sur gxia supro.
Tio estis miraklo.
Ni lauxte kriis: "Hura!"
  Kaj ni formis dancrondon kun la novjaraj kantoj. Longe sonis novjaraj
versajxoj kaj kantoj. En la sama tempo aliaj geknaboj post la kurteno
surmetis kostumojn,
maskojn kaj gantojn kun ungegoj kaj ungetoj.
Jen la dancrondo cxesis.
  Komencigxis spektaklo:
  La laca maljunuleto proksimigxas al la abio. Li portas surdorse aron
da brullignajxoj.
La maljunulo metas la portajxon teren, sidigxas sur arbostumpon
por ripozeti kaj baldaux ekdormas.
Preterflugas la pigo. Gxi ekvidis la maljunulon kaj flugante
cxirkauxe gxi pepas:
  - Ho, homo sidas, homo sidas, homo sidas!
Du sciuroj alkuris, saltas kaj diras:
  - Homo, homo sidas, homo!
  Du leporoj alkuris ankaux mirigitaj:
  - Sidas homo, homo!
  Sxteliras la vulpo, miras kaj diras:
  - Homo estas. Li sidas kaj firme dormas. Kion oni povas sxteli?
  Kaj penseme gxi svingas per sia lanuga vosto.
  Kaj jen aperis lupo kaj mirigita li diras:
  - Ho, homo! Li tre bonguste odoras!
  Nun de post la abio eliras balancigxante la urso kaj ekgrauxlis:
  - Ho, homo, bone, bone!
  La kolektigxintaj bestoj iradas, trotadas, rigardadas kaj miradas.
  Subite la lupo diras:
  - Ni povas mangxi la homon!
  La vulpo kaj urso subtenis la lupon:
  - Ni mangxos, mangxos gxin!
  kaj ili dancante, svingante per vostoj kaj klakante per dentoj,
komencis proksimigxi al la maljunulo.
  La sciuroj kaj leporoj timigxis, desaltis kaj ekkantis:
  - Ne, ni ne mangxos, ne mangxos! Ja ni ne mangxas ecx viandon!
Ne, ne,ne!
  Pro la bruo la maljunulo vekigxis, lauxte oscedis kaj ankoraux pli
lauxte ternis, ekrektigxis kaj ekstaris.
  Cxiuj bestoj tuj ektimis kaj diskuris.
  Ni, unuaklasanoj, arangxis tiun cxi fabelon.
  Nun denove venis la avo Frosto. Li alportis grandan sakon, el kiu
eligxis pakajxojn kun regalajxoj kaj disdonis al cxiuj geknaboj.
  Ili gustumis regalajxojn, dauxri en dancrondo danci kaj kanti.
               N. Osipenko


        Enigmoj kaj problemoj
             :::::::::::
Redaktoro: Anatolij masenko,
Gerojev-medikov 15-1,
RU-357739 _Kislovodsk, Rusio;
R.P.: masenkoai@mail.ru

             Krucigramo
   Cxar suficxe da tempo jam pasis post la lasta tiaspeca tasko,
ni nun rememorigas niajn bazajn konvenciojn.
   En la krado: 1. la literoj a-m markas la kolumnojn resp' la liniojn;
2. prasigno ` montras nigran cxelon (apartigantan vortojn);
3. per komo ni signas liberan cxelon, kiun la solvanto
plenigu per unu litero.
   En la gvidiloj: 1. asterisko * signifas, ke la koncerna vorto aperu
sen gramatika finajxo;
2. Punkto . apartigas la gvidilojn por pluraj vortoj
aperontaj en sama linio aux kolumno.
   Oni prezentu la solvon preferinde tabelforme,
reprezentante nigran cxelon per dividstreko - kaj lasante senskriban
cxelon, eventuale, por nesolvita litero.
   Ne necesas reskribi la literojn a-m por numeri la kolumnojn
aux liniojn.
             Gvidiloj.
   horizontale: 1. humoro, temperamento.
2. mara senmakzelulo. sameco de sentoj aux opinioj.*
3. mecenato.* movigxi.*
4. dauxra intensa sono. legxa ordono.
5. neparhufulo.* malsxate ridindigi.
6. rauxka sono de agoniantoj.
7. movigi al iu direkto. gumrezino el arba trunkosxelo.
8. rekta. egipta dio.*
9. ordinara lauxregula stato.* amata persono.*
10. plena aux parta manko de nutrajxo.* malpeza kaj hela biero.
11. musosimila mamulo, insektovorulo.* litero (prononce).
    plato el diversaj materialoj.*
12. planto. vicmontra numeralo.
13. mezurunuo. maniero pensi aux jugxi (inverse).
    vertikale: 1. belarta tekniko, naskigxinta en Francio.
2. direktilo.
3. supera lernejo (anagrame).
4. malmola organo de vertebruloj. la interna membrano,
    cxirkauxanta embrion.
5. Tre malmola sxtono. simbolo de la nekonata kvanto.
6. kolora likvo por skribi. duono de la dirajxo. parto de iu birdo.
7. skribi ion por ne forgesi.* nuanci per cxielarkaj koloroj.*      
pentrajxo sur ligna tabulo.*
8. aerbezona. kovri per valora metalo.
9. ekstrema parto de la objekta surfaco.
    provizi per bataliloj. sufikso.
10. fadenforma proteino, i.a. tre multa en la muskoloj.* ies.
11. bestejo.* elstara aktoro.
12. kauxzi doloron, inflamon aux eksciton. akvifolio.*
13. rivero inter Germanio kaj Pollando. rilata al senkonscia stato.
    Viajn solvojn mi atendas gxis fino de februaro 2021.


Solvo de la "Vocxa - senvocxa" el: EL-6/2020
1. pado - pato; 2. bano - pano; 3. diri - tiri; 4. nodo - noto;
5. dono - tono; 6. kodo - koto; 7. nazo - naso; 8. gxeno - cxeno;
9. bido - bito; 10. vido - vito; 11. mondo - monto; 12. mardo - marto;
13. kurzo - kurso; 14. dramo - tramo; 15. kredo - kreto;
16. mordi - morti; 17. graki - kraki; 18. brava - prava;
19. korbo - korpo; 20. brovo - provo.
          : : :
   Alvenis entute 17 solvoj el ok landoj: Rusio 8, po du el Hungario kaj
Italio, kaj po unu el Bosnio-Hercegovino, Germanio, Moldavio, Norvegio
kaj Serbio.