Esperanta ligilo

n-ro 3, marto 2020

          Enhavtabelo

86-a Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj (kvara komuniko)

Nekutimaj kutimoj. Vivo sur insuloj, kalkulado de sxafoj

Literaturo.  N. Osipenko. Kial mi ne kantas.

Diversaj interesajxoj. Cxu vi iam pripensis?

Facila legajxo

Enigmoj kaj problemoj

Stenografia pagxo (nur en brajla versio)

Por la retumantoj

       86-a Internacia Kongreso de Blindaj Esperantistoj

          (IKBE86), okazonta en Moskvo (Rusio) dum la 27/06-4/07 2020 -

kvara komuniko.

1. Fine de februaro al la IKBE86 oficiale aligxis 54 personoj

el 14 landoj. Ni rememorigas al la interesigxantoj, ke la 1-an de aprilo

finigxos la limdato por aligxi al la IKBE86.

Ankaux la aligxintoj bv. gxustatempe zorgi pri la enirvizoj.

Por ricevi la oficialan invitilon Svetlana Smetanina

(svsmetanina@yandex.ru)

bezonas de cxiu persono:

A) kopion de la vojagxpasporto, la unuajn du pagxojn

kun personaj donitajxoj kaj foto;

B) la oficialan logxadreson de la vojagxanto kun la posxta kodo;

C) nomon de la plej proksima al via logxloko urbo, kie trovigxas

la Konsulejo de la Rusia Federacio.

Bonvolu informigxi en la konsulejo, cxu suficxos nur la elektronika

kopio de la invitilo aux nepros la originalo.

Ekzistas t.n. "humanaj vizoj" por partopreni kulturajn k.a. arangxojn.

Kutime ili estas senpagaj, sed dependas de la landoj kaj surlokaj

funkciuloj.

2. La kongresontoj el Rusio ne forgesu kunpreni la atestilon pri via

handikapiteco.

3. Kelkaj utilaj informoj de Pavel Rjabov:

Bonvenon al Moskvo - la cxefurbo de vasta Rusio!

Moskvo estas grandega en Rusio transporta centro kun perfekta

infrastrukturo de trafiksistemo.

9 fervojaj stacidomoj kaj centoj da fervojaj itineroj ligas Moskvon

praktike kun cxiuj landaj regionoj kaj kun multaj aliaj landoj.

Trafinte unu el la tri cxefaj internaciaj flughavenoj Sheremetjevo,

Domodedovo kaj Vnukovo, vi plej oportune povas atingi la urbocentron,

uzante la eksprestrajnon, kiu veturigos vin kontraux 500 rubloj

(cx. 7 euxroj) al la ringa metrolinio, de kie oni povas rapide atingi

la metrostacion «Prospekt Mira», la plej proksiman al nia kongresejo.

La publika trafiko en Moskvo estas prezentita per multnombraj busoj,

tramoj, trolebusoj, elektrobusoj ktp., funkcias ankaux noktaj itineroj.

Tamen bazon de la trafiksistemo konsistigas metropoliteno, funkcianta

ekde 1935. Gxi estas la plej bela en la mondo!

Cxiutage laux 14 radialaj kaj ringaj metrolinioj,

longaj je 393,7 km. kaj kun 255 stacioj, movigxas pli ol 11000 trajnoj.

En 2016 ekfunkciis la Moskva Centra Ringlinio (MCR), gxi estas surtera

ringa linio, kies longo estas 54 km. kaj kun 31 stacioj. La trajnoj

estas senbruaj, vagonoj havas komfortajn fotelojn, en cxiu vagono

funkcias necesejo. La MCR estas ligita kun pluraj metrolinioj.

Pasintjare aldonigxis ankoraux du Moskvaj Centraj Diametrolinioj (MCD1

Kaj MCD2) longaj je 132 km. Ili ligas kelkajn apudmoskvajn urbojn kun

Moskvo.

Dum Sovetunio  blinduloj senpage uzis  urban trafikon,

sed nun la saman rajton gxuas nur blindaj logxantoj de Moskvo kaj

Apudmoskvo. Tial plej preferinda pagmaniero de la trafiko nun interesas

cxiujn gastojn de la rusia cxefurbo. Ekde februaro 2020 unufoja veturo

en la metroo, MCD, MCR kostas 57 rublojn, en busoj, trolebusoj,

tramoj – 47 rublojn. Se vi dum la kongresa semajno intencas ofte uzi

la urban trafikon, ni konsilas akiri la trafikkarton «Trojka».

Gxi validas por cxiuj moskvaj trafikoj. Ajna unufoja veturo per la

karto kostas 40 rublojn; se vi dum 90 minutoj sxangxas

la trafikon, vi entute pagos nur 62 rublojn.

La karton «trojka» oni povas acxeti kaj monplenigi en cxiuj metroaj

kasejoj. Gxia garantiajxo egalas al 50 rubloj. La karton eblas revenigi,

se gxi ne plu estas bezonata, kaj tiam vi rericevos

la garantiajxon, sed la neuzita monrestajxo malaperos.

En Moskvo ekzistas speciala senpaga akompana servo por handikapitoj:

eblas pertelefone antauxmendi akompananton

tra metroo, al/el flughavenoj ktp. La telefonnumeron posedas

IKBE-organizantoj kaj la hotelregistrejo.

Por cxiuj oficialaj pagoj en Rusio servas rubloj.

En pagterminaloj de vendejoj, restoracioj ktp. oni povas uzi

internaciajn bankokartojn «VISA» kaj «MasterCard».

En la urbo, precipe en gxia centro, trovigxas multaj monsxangxejoj,

bankoj, kie eblas libere sxangxi euxrojn kaj usonajn dolarojn kontraux

rusiaj rubloj kaj reen. Tamen nia konsilo: ne hastu monsxangxi kaj ne

sxangxu tuj tro multe. Precipe ne faru tion en la flughavenoj,

kie la kurzo estas raba. Moskvaj esperantistoj helpos al vi sxangxi

monon. Apud la kongresejo estas kelkaj bankoj, en unu el ili estas cxiam

tre bona kurzo. Ankaux apude funkcias

tutdiurna monsxangxejo.

4. Bonvenon al la antikva cxarma rusa urbeto Sergiev-Posad!

(Svetlana priskribas la tuttagan busan ekskurson).

Sergiev-Posad estas negranda urbo kun cent mil logxantoj, gxi situas

je 70 km. nord-oriente de Moskvo. Gxi estas tipa rusa urbo, kreskinta

cxirkaux monahxejo-fortikajxo.

La Triunu-Sergia monahxejo restas gxis nun la centra punkto de la urbo

kaj ties cxefa vidindajxo. La monahxejon fondis Sergio la Radonejxa.

Diference de cxiuj tiamaj monahxejoj, kie monahxoj vivis libere kaj

multe amuzigxis, Sergio enkondukis tre rigoran statuton, kio baldaux

donis al li tre grandan auxtoritaton. Li igxis ideologo de unuigxo

de feuxdoj kaj apartaj princlandoj cxirkaux moskvaj grandprincoj kaj

de la batalo kontraux tatara regado. Liaj discxiploj fondis cxirkaux

Moskvo kaj en Norda Rusio plurajn monahxejojn, kiuj farigxis gravaj

fortikajxoj kaj centroj de la moskva politiko.

En la monahxejo de Sergio la Radonejxa oni cxiam multe konstruis.

Nun gxi estas kvazaux antologio de altaj specimenoj de cxiuj moskvaj

arkitekturaj stiloj de la 15-18 jarcentoj. Ni povas vidi tie

la Bazilikon de Triunuo (jaro 1423, frumoskva stilo),

pregxejon-sonorilejon de Sankta Spirito (1476), grandegan bazilikon

de Dipatrina Endormigxo (severa stilo de la 16-a jarcento),

la Regxan palacon, mangxejon, sanktakvan kapelon kaj plurajn aliajn

interesajn konstruajxojn.

La baziliko de Triunuo estas ornamita de Andreo Rublov.

En la ikonostazo konservigxis kelkaj ikonoj

de li pentritaj. Tre ricxa estas la monahxeja trezorejo, nun gxi

funkcias kiel muzeo. Ankaux nun la monahxejo estas unu el plej gravaj

centroj de la rusortodoksa eklezio. En gxi funkcias

Spirita Akademio kaj Spirita seminario, kiuj preparas ortodoksajn pastrojn.

Ekster la monahxejaj muroj en la urbo trovigxas kelkaj aliaj interesaj

vidindajxoj: muzeo de popola arto, muzeo de ludiloj, muzeo "Sonoriloj de

Rusio", kie oni permesas mem eligi sonojn el diversspecaj

sonoriloj.

En la urbo funkcias unika en la mondo speciala lernejo,

kie plenvaloran kleron ricevas surdblindaj infanoj kaj gejunuloj.

Nun Sergiev-Posad estas dinamike evoluanta urbo. Gxiaj historie ricxaj

objektoj altiras turistojn el la tuta mondo. Belegaj orkupoloj videblas

de malproksime. La urbo ricxas je hoteloj, bankoj, suvenirbutikoj.

La plej fama estas rusa ligna pupo "matrjosxka".

Nia tagmangxo okazos en bona restoracio de Sergiev Posad, kie ni gxuos

verajn bongustegajn pladojn de rusa kuirarto!

Por viaj eventualaj demandoj kaj proponoj cxiam je via dispono:

Anatolij masenko,

Gerojev-Medikov 15 - 1, RU-357739 _Kislovodsk, Rusio;

tel.: +7 87937 75886,

R.P.: masenkoai@mail.ru

Nekutimaj kutimoj

        Vivo sur la insuloj: kalkulado de sxafoj

  Tradicio - estas grava vorto, se vi volas kompreni la feroan animon.

Renkontu la logxantojn de Ferooj (sxafaj insuloj), la plej religia nacio

en la tuta Skandinavio. Unue, kruta klifo eliras el la nuboj, kaj poste,

vualita de nebulo, etendigxas herbeja deklivo kun buntaj domoj. Sed la

unuaj vivantaj estajxoj, kiujn ni vidas sur la ebeno, estas... sxafoj.

Nu, la nomo devigas.

Pli ol 70000 sxafoj logxas en la Ferooj. Da homoj estas iomete malpli

- 50000, el kiuj kvarono logxas en la cxefurbo de la lando - Torshavn.

La lando - cxar kvankam la Feroaj Insuloj estas formale dependaj de

Danlando, kiu deklaras ilian eksterlandan, defendan kaj konstitucian

politikon, sendependecaj tendencoj restas tre fortaj cxi tie. La socio

dividigxas proksimume duone: tiuj, kiuj volas resti en rilato kun Danio,

kaj tiuj, kiuj volas totalan disigxon de tiu lando. La manifestigxo de

sendependeco de la feroanoj, gxuste tiel la logxantoj de la Sxafaj

Insuloj estas nomataj, estas malakcepto de membreco en la  Euxropa Unio,

deklarita en referendumo. 18 insuloj situantaj en Atlantiko, meze de

triangulo, kies verticoj markas la bordojn de Islando, Norvegio kaj

Skotlando, restas iu “cxu-lando”, kiu rilate al Danio kondutas iom kiel

adoleskanto, kiu ribelas kontraux siaj gepatroj, sed vivas kun ili pro

la komforto, kiun ili donas. Kiam la krizo venis fine de la pasinta

jarcento, la feroanoj amase migris al Danlando, - kiel rememoras Tomasz

Przybylski, kiu logxas sur la insuloj jam 18 jarojn. Li venis cxi tien

kiel futbalisto, nun li laboras en produktado de trancxiloj. "Estas

facile gajni monon en la Feroaj Insuloj hodiaux," li diras. -

Senlaboreco estas apenaux rimarkebla cxi tie, kaj junuloj trovas laboron

fisxkaptante aux sur sxipoj. La logxantoj de Feroaj insuloj estas

felicxaj diri, ke ili estas memsuficxaj. Cxu vere tiel okazas? Efektive,

fisxkaptado alportas grandajn enspezojn, sed agrikulturaj produktoj ja

devas esti importataj, cxar la tero cxi tie naskas maksimume terpomojn

kaj rubarbon. Plej multe da sxafajxo devenas - kia paradokso! – el

eksterlando, cxar la menciita nombro de sxafoj estas tro malgranda por

nutri cxiujn feroanojn. Ne estas multaj vidindajxoj por turistoj, kiuj

pigre pasigas siajn feriojn. En la insularo estas nur unu komerca

centro. Krome, 13 celsiaj gradoj somere, preskaux cxiutage pluvas kaj

blovas fortaj ventoj, kio signifas, ke ne estas arboj cxi tie. Jes,

Feroaj Insuloj estas herba roka dezerto, foje variigita per amasoj da

domoj. Tre pitoreska, kun impresaj akvofaloj kaj mirindaj deklivoj, sed

sen mondkonataj distrajxoj kaj krudmaterialoj certigantaj financan

sekurecon. Kvankam oni dum jaroj parolas pri la ebleco akiri petrolon

proksime al la insularo, jen la melodio de la estonteco, gxis nun tre

malcerta.

  "Se tiaj kusxejoj estus malkovritaj, la Feroaj Insuloj deklarus

sendependecon la sekvan tagon," diras Ivan, la auxtenta feroano el

Rusio. Li enamigxis al la insuloj ekde 1990, kiam okazis la 1: 0

historia venko de la feroa futbalteamo en matcxo kontraux Auxstrio. Ivan

estis tiam 16-jaragxa. "De tiu momento mia vivo sxangxigxis," li

konfesas suficxe serioze. Li tuj komencis lerni la feroan lingvon, kio

en la antaux-interreta epoko estis suficxe malfacila. "Mi farus cxion

por farigxi feroano", li diras kun konvinkigxo. Li ecx sxangxis sian

familinomon - de Moskalenko al Eysturland, kio en la feroa lingvo

signifas “orienta lando”. Kio tiom allogis lin en Ferooj? - Unue mi amas

cxi tiun lingvon, gxian melodion. Due, en tiu cxi landeto oni aprezas

homon. Cxiu havas signifon cxi tie.

Li renkontis Kinga-n, cxiam ridetantan polan virinon, en Kopenhago, en

la Feroa Kristana Centro regata de Baptistoj. De infanagxo sxi revis

logxi en Islando, li volis havi edzinon feroaninon. Ili renkontigxis

duonvoje: nun sxi havas sian preskaux-Islandon cxi tie, kaj li logxas en

la Ferooj, sed kun sia pola edzino. Ili vivas en Klaksvik, la urbeto kun

4000 logxantoj, etendigxanta cxe ambaux flankoj de la golfeto kun cxarma

haveno. La realismo de Kinga Eysturland iom malvarmigas la

pro-entuziasmon de sxia edzo: - Feroanoj estas komplezaj al turistoj,

sed kiam oni eklogxas inter ili, ili konservas distancon. La najbaroj ne

invitas nin por naskigxtagoj, ecx se la tuta strato festas kun ili. Cxar

ni ne estas de cxi tie, ni multe vojagxas kaj ne laboras kun fisxoj.

Parenteze, cxu vi rimarkis, ke tute ne ekzistas fisxbutikoj sur la

Ferooj? Ili ne bezonas. Cxiuj havas iun cxi tie, kiu laboras en fisxfabriko.

Morti pro baleno.

Tute ne estas facila tasko, kompreni la feroan animon. Precipe kiam

vi vidas la sceneton kiel tiun, kiun ni vidis tra la buseta fenestro en

la setlejo Nor.depil. Entuziasma homamaso sur la bordo, kaj motorboatoj

kun harpunistoj krozantaj tra la golfo. Subite la balena vosto

elsubakvigxas. La tuta golfo estas jam rugxa pro sango, surborde kusxas,

eble, jam  cent mortintaj bestegoj. Cxasado de la balenoj el la delfena

familio estas parto de la feroa tradicio, sed iam gxi estis vivnecesa.

Grindwal viando estis valora fonto de proteinoj kaj vitaminoj por la

logxantoj de Ferooj. La graso estis uzata kiel masxina oleo aux lampa

brulajxo Sapo estis farita el fandita graso. Hodiaux cxio cxi acxeteblas

en butikoj, jen kial ekologiistoj, pretaj "morti pro baleno", proklamis

militon kontraux la feroanoj. Ili akuzas tiujn pro barbareco kaj pafas

ilin per farbaj buloj. Ili arangxis amaskomunikan histerion, pro kiu

multaj mitoj ekestis cxirkaux la cxasado. Antaux cxio, la kurtnagxila

baleno ne estas endangxerigita specio. Estas vere, ke la kadavro cxe la

bordo kaj la rugxa akvo impresas, sed la nombro de mortigitaj balenoj

estas malgranda kompare kun ties tuta populacio. Krome neniu misuzas

balenojn - ili mortas en kelkaj sekundoj, dum la cxasado ne havas

komercan naturon. Karno kaj graso estas distribuataj juste inter la

vilagxanoj. Kiu la unua vidas balenaron pasantan ie, informas la

policon. Kiel rekompencon li tiam ricevas la tutan balenon - klarigas

Kinga Eysturland. La ago estas tre spontanea. Novajxoj pri gxi estas

transdonitaj per interreto kaj radio, kaj dungitoj de proksimaj

institucioj povas facile cxesigi sian laboron por iri al la loko, kie

balenoj aperis. Ankaux neplenagxuloj partoprenas la cxasadon, por ili

tio estas iaspeca  iniciacio. Feroaj logxantoj ne volas, ke turistoj

provu foti la proceson. Estis situacioj en kiuj apenaux ne okazis

lincxo. Gxuste pro tio, ke la propagando de ekologiaj aktivuloj

prezentis la feroanojn kiel sangavidajn, sengxenajn sovagxulojn. Apenaux

surprizas, ke ili timas disvastigadon de cxi tiu imago.

   Religiaj kantoj de mateno

En la hotelo religiaj kantoj sonas cxe matenmangxoj. Ni auxdas ilin

ankaux preterpasante laboristojn renovigantajn la domon en la cxeborda

strato apud la haveno en Torshavn. Similaj sonoj fluas en la

atendocxambro de la busstacio en la cxefurbo. Evidentigxas, ke temas pri

Radio Lindin - kristana radiostacio de Ferooj, kies komitato konsistas

el membroj de diversaj Eklezioj. - Ferooj estas la plej religia nacio en

la tuta Skandinavio - emfazas Kinga Eysturland. - Gxi estas unika en

Svedio, ekz., kie maldekstra ideologio regas, pregxejoj transformigxas

en trinkejojn kaj diskotekojn, dum Islamo povas havi plenan subtenon.

Cxi tie estas gxuste la malo: aparteni al la Eklezio estas grava

elemento de la feroa identeco. Kiel la feroanoj sukcesis protekti sian

fidon en la mondo de galopanta sekularigado? Cxu tion kauxzigis izolado

de la insularo? "Certe ne nur gxi," Ivan kapsignas. – Ankaux islandanoj

logxas izolite kaj tute ne estas religiaj. "Mi pensas, ke tio estas pro

la ofta kontakto de la feroanoj kun morto en maro," aldonas Kinga. -

Tiom multaj perdis siajn parencojn tie, ke ili bezonas la certecon

renkontigxi kun ili iun tagon. La plimulto da feroanoj estas luteranoj.

katolikoj sur la insuloj Estas nur cxirkaux 240. En dimancxa meso. en

Mariukirkjan, en la nura katolika pregxejo en  la insularo, preskaux la

duono de la fideluloj estas filipinanoj. Sed estas multaj aliaj nacioj

en la parohxo, pri kio atestas la mapo, pendanta en la pregxeja cxambro.

La deveno de lokaj parohxanoj estis markitaj sur gxi per buntaj pingloj.

La disvastigxo estas granda: de Amerikoj gxis Auxstralio. Kompreneble

Pollando ne povus manki, cxar el cent poloj, pluraj homoj regule venas

al la Sankta Meso.

   Ne estas loko cxe ni

 Ni kantas la konstantan parton de la diservo en la feroa lingvo,

kvankam denaskaj feroanoj en cxi tiu grupo estas manpleneto. Kinn

Magnussen, la maljuna sinjorino, kiu estas lektorino, naskigxis

katolika. Sxia avino konvertigxis al katolikismo, sed Kinn ne konas la

historion de cxi tiu konvertigxo. Sxi emfazas tamen, ke la rilatoj inter

katolikoj kaj protestantoj estas tre bonaj cxi tie. "Mia edzo ne estas

katolika, kaj ni venas cxi tien por pregxi," sxi diras. Diakono

Christian Gabrielsen, kiu venas el Danio, konfirmas la vortojn pri bonaj

rilatoj kun protestantoj: - Cxiujare marde post Pasko ni havas komunan

diservon. Poste ni promenas cxirkaux la pregxejoj de Torshavn, kaj

individuaj komunumoj lauxvice arangxas la pregxadon. Krom luteranoj aux

pentekostanoj, en la Ferooj ekzistas ankaux granda grupo de fratoj

Plymuck. Tiuj  tenas sin aparte, ili ne partoprenas cxi tiujn pregxojn,

sed siaflanke ne ekzistas malamikeco. Homoj fakte estas tre religiaj cxi

tie, kvankam la tendencoj similas al tiuj tra Euxropo. Sed la sxangxoj

estas pli malrapidaj. Christian vivis en Ferooj dum 40 jaroj. - Kiam mi

venis cxi tien kaj sentis la malvarman venton, mi volis tuj acxeti

revenan bileton - li ridas. - Felicxe, la homoj estis tre bonkoraj.

Sabina Poulsen, pola virino, logxanta en la vilagxo Soldarfjor.ur sur la

insulo Eysturoy, ankaux spertis cxi tiun bonkorecon. - Kiam nia domo

forbrulis, fremduloj venis, alportis plenajn sakojn da vestoj aux simple

donis monon - sxi diras. – Mi ne havis problemojn kun la asekura

kompanio, neniu ecx sugestis intencan incendion, kiel foje okazas en

tiaj kazoj. Mi tuj ricevis hejmon, kaj la nova konstruo estas tute

financita per la asekura servo. Sabina tamen rekonas la limojn de la

malfermiteco de la Feroanoj: - Ili cxiam volonte renkontigxas cxe kafo

kaj kuko, sed ili alproksimigxas al la novaj homoj, kiuj volas logxi cxi

tie kun singardo. Ili diras: "Ne estas suficxe da loko cxe ni por cxiuj

vi." Kiam vi pensas pri malplenaj herbaj spacoj en la insularo, tio

sonas suficxe amuze.

   Sinjoro Vortaro

 Kirkjubour, malgranda vilagxo, ecx laux feroaj normoj, al kiu senpaga

urbobuso veturigas nin de Torshavn. Pluraj domoj, starantaj kruce, herbe

kovritaj tegmentoj kaj sxafoj, sin pasxtantaj sur la bordoj de la golfo.

Silento estas tia, ke sxajne oni auxdas, kiel herbo kreskas. Estas

malfacile kredi, ke iam cxi tie batis la koro de la Feroaj Insuloj. En

la mezepoko gxi estis grava havenocentro. Tion evidentigas la tri plej

malnovaj monumentoj sur la insuloj, situantaj unu apud la alia: la

pregxejo de Sankta Olaf el la 12-a jarcento, ruinoj de la gotika

katedralo de Sankta Magnus de cxirkaux 1300 kaj Kirkjuboargar.ur - ligna

domo, kiu datigxas de la 11-a jarcento, ankoraux logxata! Cxi tiu estas

la sola kazo en la mondo. Ekde la Reformacio, la domo apartenis al la

familio Patursson, konata sur la insuloj. Pli frue, en katolikaj tempoj,

gxi estis la sidejo de la Feroa Episkoparo. Gxuste cxi tie probable

kreigxis la "Letero de SXafoj", la plej malnova ekzistanta dokumento

verkita en la feroa

lingvo, reguliganta la bredadon de sxafoj sur la insularo, cxasadon de

balenoj kaj uzadon de grundo.

 La revena buso forlasas Kirkjubour-on. Tamen gxi haltas por momento

por repreni la malfruan maljunan sinjoron, kiu venis anhelante  de unu

el la proksimaj domoj. Li sidigxas apud ni, kaj tuj komencigxas dialogo.

Evidentigxis, ke la simpatia maljunulo, naskita en 1934, estas profesoro

cxe la Feroa Universitato en Torshavn. Lia nomo estas Johan Hendrik

Winther Poulsen, kaj li estas unu el la plej eminentaj homoj en la

kodado de la feroa lingvo. Li ellaboris plurajn el konataj vortaroj.

Sinjoro Vortaro, kiel studentoj nomas lin, elprenas el sia posxo kaj

montras al ni la notlibreton, plenskribitan je  etaj literoj. -

Logxantoj de la insuloj konas min, cxar mi hokas homojn kaj demandas

ilin pri la vortoj, kiujn ili uzas cxiutage - diras la profesoro. Dum 32

minuta kunveturado ni ekkonas, i.a., ligoj inter la feroa kaj islanda

lingvoj, kaj ni ankaux lernas la signifon de la mistera litero en feroa

ortografio (neprononcebla). Estas domagxo interrompi cxi tiun ekspresan

lingvokurson, sed ni devas eliri cxe la

bushaltejo por dauxrigi nian vojagxon al Vi.arei.i, la plej norda

setlejo de Ferooj. Kie la blanka pregxejo estas sur la klifo, kaj tiam

nur akvosxauxmo kaj vento. Tra la fenestro de la buso sinjoro vortaro

adiauxe svingas per manon kaj sxajnas kvazaux la tuta insularo adiauxus nin.

               Szymon Babuchowski

        E-igis O.P.

         Literaturo

        Kial mi ne kantas

  Mi ne estas supersticxa homo, sed pensu vi mem...

Tio okazis antaux multaj jaroj, kiam mi estis la 12-13-jaragxa.

Niaj gepatroj vizitadis sxtatlaborojn. La pli agxa frato lernis en

lernejo aux promenadis kun siaj amikoj.

  Preskaux tutan tagon mi kaj mia fratino, kiu estas je kvin kaj

duonjaro pli juna ol mi, restadis hejme duope. Ni tedis unu al la alia,

tial niaj rilatoj estis komplikaj.

Mi devis zorgi pri sxi kaj amuzi sxin, ankaux mangxigi kaj trinkigi

niajn porkon kaj kokinojn.

Mi tamen volis fari miajn proprajn aferojn: legi librojn, auxskulti

radion, permane fari ion el ligno, kartono, papero, drato k.t.p.

La fratino malhelpis min: sxi prenis miajn ajxojn, ne obeis, kapricis

kaj poste plendis al la gepatroj, kvazaux mi ofendis sxin.

La gepatroj insultis kaj iam ecx punis min.

Unufoje okazis jeno. Estis dimancxo. La gepatroj restis hejme.

Al ili venis la gastoj.

La panjo diris al mi:

•    - Kolcxjo, kolektu por la gastoj cxerizojn, sed estu singarda, ne

tretu la fragbedon, kiu estas apud la cxerizarbo.

Mi respondis:

- Jes, bone!

Mi prenis la metalan krucxon, en kiun ni kutime kolektadis malgrandajn

fruktojn aux berojn, kunprenis la dratan hokon por pendigi la krucxon al

brancxo de la cxerizarbo kaj grimpis sur la arbon.

Komforte sidigxis mi sur du dikaj, kiel sxajnis al mi, brancxoj, la

krucxon mi pendigis al la apuda brancxo kaj komencis kolektadi la

cxerizojn.

Tamen mi ne hastis meti ilin en la krucxojn, sed sxutis la cxerizojn en

la busxon, lauxte kun plezuro macxis, glutis la bongustan sukon,

la karnojn kaj kernojn mi kracxis foren.

Gxissate mangxinta fine mi komencis plenigi ankaux la krucxon.

Kaj por ne enui mi lauxte ekkantis ion, kion mi lernis en la lernejo kaj

auxskultis per radio.

Al la arbo aliris la fratino kaj ekpetis de mi la cxerizojn.

Mi diris al sxi:

- Mi donos al vi la cxerizojn, kiam mi kolektos suficxe por la gastoj

kaj malsuprenigxos teren.

Sxi dauxre petis. Tiam mi diris:

•    - Vi grimpu sur labortablon, kiu staras apud la cxerizarbo, kaj vi

mem akiros multe da cxerizoj.

•    - Ne, mi ne grimpos, cxar mi falos de sur la tablo, rompos brakon

aux gambon. Mi timas.

•    - Tiam atendu!

•    - Ne, mi volas tuj! Mi diros al la gepatroj, ke vi estas avara, vi

ne donas al mi la cxerizojn. Vi volas, ke mi falu de sur la tablo kaj

rompigxu. Ili insultos vin.

  Dum mi satigxis, kantis kaj disputis kun la fratino, kolektante

la cxerizojn, iom post iom mi malproksimigxis de la arba trunko. Kaj

subite - krrrrrk!

Ho, unu el la brancxoj, sur kiuj mi sidis, rompigxis kaj malsuprenigxis.

Mi ne sukcesis kapti la alian brancxon, tial mi tuj renversigxis, sed ne

falis teren, cxar miaj genuoj estis premitaj inter du dikaj brancxoj.

Nun mi pendis kapo malsupren, svingis per brakoj por preni iun brancxon

kaj helpi al mi. Finfine, mi sukcesis kapti iunn brancxon kaj tiris gxin.

  Ho ve! La krucxo dekrocxigxis kaj falante dolore batis mian kapon.

La cxerizoj elsxutigxis el la krucxo teren. Mia stato ne plibonigxis.

Mi diris al la fratino:

•    - Nina, bv. voki la patron. Li helpos min.

Sxi respondis:

- Ne, mi ne vokos! Nun vi pendu gxis vi elsekigxos! Vi ne donis al mi

cxerizojn, pendu!

Kaj sxi foriris.

  Mi provis sxanceligxi por fali, Kaj mi sukcesis - miaj genuoj

liberigxis, kaj mi falis teren, gxuste sur la fragbedon.

  Tuj aperis la panjo, ekvidis la teruran bildon: mi kusxis

sur la fragbedo, apud mi kusxis la krucxo kaj cxirkauxe la senorde

dissxutitaj cxerizoj.

La panjo ekkriis:

- Ho, kio okazis?!

Mi respondis:

- Mi falis de sur la cxerizarbo.

Sxi diris:

- Vi rompis la grandan brancxon, tretis fragbedon, dissxutis la

cxerizojn. Cxu la brakoj kaj gamboj ne rompigxis?

•    - Mi ne scias.

- Foriru!

Aliris al ni la fratino kaj diris:

- Ho, vi ne donis al mi la cxerizojn, tial vi falis.

  Mi ekstaris, eksvingis per la brakoj kaj gamboj - ne difektitaj!

Jes, la fragbedo evidentigxis mola. Nur doloris la frapita kapo.

  Cxifoje la gepatroj ne punis min. Sed sur la kapo dum kelkaj tagoj

vidigxis la batbluo.

    ***

Mi ne povas diri, ke mi estas muzika homo. Iam mi kantis en la lerneja

koruso, ludis bajanon. Se mia kapo ne estas okupata pri iu

difinita penso, en gxi preskaux cxiam cxeestas ia melodio,

kiun vocxe mi ne povas kanti. Kial? Neniam mi atentis,

sed unufoje mi rimarkis: se mi vocxe ion kantis, post certa tempo al mi

okazas iu malagrablajxo. Mi rememoradis, komparis, analizis kaj

konkludis: la strangajxo

komencigxis, gxuste post kiam mi

en la malproksima infaneco nur unufoje falis de la cxerizarbo

sur la fragbedon.

Kio gxi estas? Cxu la Sugestio, mensoga konvinkigxo aux io ankoraux?!

              N. Osipenko

           Konsilanto A. Masenko

         Diversaj interesajxoj

      Cxu vi iam pripensis...

Kial la standarta audio KD sonas gxuste tiom da tempo? Precize 74

minutojn?

Cxu pro tio, ke nur KD-oj kun diametro de 12 cm konvenas al la masxino,

kio signifas 74 minutoj, 33 sekundoj da sonregistrajxo?

  La unua kompaktdisko estis prezentita de Karajan kaj Morita dum la

gazetara konferenco en Salzburgo.

En la 1980-aj jaroj, Norio Oga estis vicprezidanto de Sony. la iama

muzikisto kaj operkantisto laux klereco, li deziris registri la tutan

9-an simfonion de Beethoven en unu sonportilo. La teknikistoj sekvis la

plej longan version. Gxi sonas gxuste 74 minutojn.

Kiom da dronintaj vrakoj estas en la oceano?

  Laux iuj taksoj estas pli ol tri milionoj da sxiprompigxoj sur la

oceana fundo - de la tempo, kiam homoj komencis konkeri marojn kaj

oceanojn. La plej malnova vrakajxo prezentas 10.000-jarajn kanuojn, kaj

la plej novaj estas sxiprompigxoj de la 21a jarcento. Malgranda kvanto

de la sxipoj estas konata, kaj ecx pli malgranda parto estis esplorita.

Plej multaj sxipoj, kiuj enprofundigxis antaux la 18-a kaj komenco de la

20-a jarcento, lauxdire enhavis altvalorajn sxargxojn. Hispanaj galeonoj

transportantaj juvelajxojn kaj valorajn varojn tra la oceanoj. Sur la

droninta sxipo Uluburun de la suda marbordo de Turkio estis multekostaj

sxtonoj, oro, argxento, glavoj kaj pluraj aliaj valorajxoj. Oni bezonis

pli ol dek jarojn kaj 22414 plongxoj por levi cxiujn cxi trezorojn.

Cxu eblas instrui lupon plenumi komandojn?

  Hundoj estas konsiderataj unuj el la plej inteligentaj bestoj sur nia

planedo. Ili estas tiom inteligentaj, ke iliaj posedantoj povas instrui

ilin kompreni ordonojn kiel "sidigxi", "kusxigxi", "alporti" kaj "preni"

se ili volas.   Kiel vi scias, la sovagxaj prapatroj de hundoj estas

sovagxaj lupoj, sed cxu vi pensas, ke karnivoroj vivantaj en arbaroj

povas obei homajn komandojn same kiel hundojn? Sciencistoj kredis, ke

pro la granda diferenco inter hejmaj hundoj kaj iliaj sovagxaj

prapatroj, tio ne eblas. Tamen, en fresxa eksperimento, esploristoj

miris, ke iuj lupoj, edukitaj en mallibero, komprenas homajn komandojn

kaj, en iuj kazoj, ecx plenumas ilin. Rimarkindas, ke ili povas obei ecx

fremdulojn.

Kontrauxstereotipoj, iuj lupoj estas suficxe bone dreseblaj

  La eksperimento, realigita de svedaj sciencistoj kaj ties rezultoj

estis priskribitaj en la scienca revuo nomata "Science". Grupo de

sciencistoj de la Stokholma Universitato jam sciis pri kelkaj kazoj,

kiam lupoj plenumis la komandojn donitajn de homoj. Tamen, en cxiuj cxi

kazoj, la grizaj rabistoj estis trejnitaj, kaj la ordonoj estis

prononcitaj de homoj, kiujn ili bone konis. Tiurilate sciencistoj

decidis kontroli, cxu lupoj povas plenumi komandojn de nekonata homo. La

auxtoroj de la scienca laboro iomete faciligis sian taskon per

eksperimento implikanta ne sovagxajn lupojn, sed individuojn kreskantajn

en kaptiteco.

  La eksperimento konsistis en jxetado de pilkoj al 13 lupoj en la agxo

de cxirkaux 8 semajnoj kaj lasi ilin ludi kun ili dum iom da tempo. Tiam

viro, kiu ne laboris kun bestoj antauxe, petis ilin tri fojojn reporti

la ludilon. cxe cxiu sono de la ordono, la esploristoj taksis la volon

de la lupoj plenumi la peton sur 5-punkta skalo. Je la surprizo de la

auxtoroj de la studo, tri lupoj, kreskigitaj en mallibero, atentis pri

la ordonoj kaj alportis pilkon al tiu, kiu parolis ilin. Kompreneble ili

ne plenumis la taskon en la unua provo, sed post 2-3 ripetoj de la

komando. La ceteraj predantoj simple provis ludi per la pilko, auxsimple

ignoris la objekton, kiun oni jxetis kaj la ordonojn.

Dank 'al la eksperimento, sciencistoj faris almenaux du malkovrojn.

Unue ili pruvis, ke iuj kaptitaj kaj edukitaj lupoj povas plenumi

komandojn vocxigitajn de fremduloj. Due, sciencistoj trovis, ke antikvaj

homoj malsovagxigis lupojn pro la fakto, ke ili estis dreseblaj pli

facile ol aliaj bestoj. Dum multaj jaroj, homoj plenumis selekton,

bredadon kaj krucigis lupojn kun aliaj parencoj. Kaj fine, la homaro

sukcesis krei modernajn hundojn, tre obeemajn kaj prave konsideratajn

niaj plej bonaj amikoj.

        Facila legajxo

  La mistika rakonto el la vivo de unu el la kunauxtoroj de la romanoj

"12 segxoj" kaj "La Ora bovido" Euxgeno Petrov estis konfirmita de

nenio, sed jam dum jardekoj jen kaj jen aperas.

en la reto. En 2012, regxisoro Alexey Nuzhny transformis gxin en

scenarion, sendis gxin al konkurso en Usono kaj venkis. La scenario

estis la bazo de la filmo "Koverto" kun la cxefrolulo Kevin Spacey. Jen

la rakonto.

  Euxgeno Petrov havis nekutiman hobion: li kolektis kovertojn de siaj

propraj leteroj. Li kutime sendis mallongan mesagxon al iu alia lando

laux fikcia adreso, elpensita de li mem.  Post iom da tempo, la koverto

revenis al la sendinto, ornamita per plurkoloraj posxtmarkoj kaj la

surskribo "Destinatario

malgxusta." En 1939, Petrov sendis tian leteron al Novzelando cxe la

adreso: Urbo de Hyderberdville, Strato Raitbis, 7, Merilla Ojin Waseley.

  En la letero li skribis: "Kara Merill! Bonvolu akcepti miajn

sincerajn kondolencojn pro la forpaso de Onklo Pete. Estu forta, oldulo.

Pardonu min, ke mi  ne skribis antaux longe. Mi esperas

ke Ingrid estas en ordo. Kisu vian filinon de mi. Sxi, versxajne, jam

estas suficxe granda.

Via Euxgeno. "

  Post 3 monatoj, la verkisto ricevis neatenditan respondon. En

nekonata koverto kun la surskribo "Nov-Zelando, Hydebirdville, Reytbich,

7, Merill Ojin Wazley" kaj posxtmarko "Nov-Zelanda,

Hydebirdville-posxto" estis la letero: "Kara Euxgeno! Dankon pro la

kondolencoj. La absurda morto de Onklo Pete konsternas nin

dum ses monatoj. Mi esperas, ke vi pardonos la malfruan respondon.

Ingrid kaj mi ofte rememoras la 2 tagojn, kiam vi estis kun ni. Gloria

estas jam tute granda kaj lernos jam en la dua klaso. Si ankoraux gardas

la plusxan urson, kiun vi kunportis por sxi el Rusio. "

  En la koverto, estis foto,  en kiu la forta viro cxirkauxbrakis...

Petrov-on  mem! En la reverso estis la dato: 9 oktobro 1938. Estis tago

kiam la verkisto surterigxis en hospitalo kun severa pneuxmonio. Li

apenaux grimpis el la sekva mondo.

  Petrov tuj skribis al la stranga adresato denove, sed li ne atendis

respondon: la milito komencigxis. Li iris al la fronto kiel

milit-korespondanto

kaj mortis, kiam la aviadilo en kiu li flugis estis mortpafita de

germana batalanto.

  En la tago de sia morto, nova letero venis de la moskva adreso de

Petrov de Merill Wazley, kie li esprimis admiron pro la kuragxo de

sovetaj homoj kaj skribis: "Cxu vi memoras, kiel mi ektimis, kiam vi

komencis nagxi en la lago? La akvo estis tre malvarma. Sed vi diris, ke

vi estas destinita krasi sur la aviadilo, sed ne droni. Mi petas vin

estu pli singarda, flugu kiel eble plej malmulte."

       Enigmoj kaj problemoj

            :::::::::::

Redaktoro: Anatolij masenko,

Gerojev-medikov 15-1,

RU-357739 _Kislovodsk, Rusio;

R.P.: masenkoai@mail.ru

          Kalkulproblemoj

  I. Hodiaux mi kaj mia filino havas kune 50 jarojn.

Kiam mi havis la trioblon de sxiaj tiamaj jaroj,

sxia agxo estis la nauxono de la jaroj, kiujn mi esperegas atingi tiam,

kiam sxi estos duoble tiel agxa kiel mi nun estas.

Kiun agxon havas hodiaux mi kaj la filino? (10 poentoj)

  II. Se mi aцxetus 15 samprezajn librojn, mankus al mi cent rubloj.

Sed, se mi aцxetus nur dek, restus al mi 150 rubloj.

Do, kiom kostas unu libro, kaj kiun sumon mi disponas? (7 poentoj)

  III. Kiu estos la lasta cifero post multipliko de la unuaj cent

neparaj nombroj? (3 poentoj)

Viajn solvojn mi atendos gxis mezo de junio 2020.

     Solvo de la metagramoj de Jurij Pisarev

el: EL7/2019

  N-ro I. kupro, kopro, kipro, kepro, kapro;

  N-ro II. stiko (neol.), stoko, steko, stuko, stako;

  N-ro III. trito, truto, treto, trato, troto.

         : : :

  Entute alvenis 15 solvoj el kvin landoj - ne tro multe!

Rusio 8, po du el Germanio, Hungario kaj Moldavio, Ukrainio 1.

Poentotabelo por la jaro 2019

(asterisko * montras frauxlinon aux sinjorinon):

V. Neverov 445, M. Mahmudov 399, M.* Sxagajevskaja 377,

J. Pisarev 368, L.* Rajkova 365, I. Trufan 341,

A. Valeullov 317, M. Todorovicx 305, P. L. Da Costa 285,

G.* Lukjanenko 262, A.* Li 231, J. Jelinek 227, M.* Jelinkova 217,

A. Kudinov 208, G. Farkashalmi 190, M.* Kurkina 178,

V. Varzari 169, G.* Koroleva 155, Th. Speckmann 159,

K.* Oertle 149, O.* Posxivana 107, S. Stancxev 79, A. Varro 68,

O. Prytz 48, E. Forstreuter 36, V.* Sprinceanu 22, O.* Filippova 20,

A. Kovacx 19.

Premiitoj. Cxi-jare cxiujn tri premiojn ricevos reprezentantoj

de Rusio: Valerij Neverov (30 euxroj), Magomet Mahmudov (25 euxroj) kaj

Marina Sxagajevskaja (20 euxeoj).

Rilate siajn premiojn la gajnintoj bv. skribi al la LIBE-kasisto

s-ro Pier Luigi Da Costa, kies adreso trovigxas

en la "Kompletigaj informoj" de "Esperanta Ligilo".

Nun iliaj poentoj farigxos negativaj: -20, -10 kaj -5 poentoj respektive.

  Partopreno/ La rubrikon en 2019 partoprenis 28 personoj el 12 landoj:

Rusio 13, po du el Cxehxio, Germanio, Hungario, Moldavio,

kaj po unu el Bosnio-Hercegovino, Bulgario, Italio, Kroatio, Norvegio,

Svislando kaj Ukrainio.

  Kompare al la jaro 2018 nombro de la solvintoj restis la sama,

sed aldonigxis du landoj.

  Ges-anoj E. F.* Korte-Post, N.* Krutoberejxskaja, A. Giacomini,

M. Meyer kaj G. Buchmann nenion kontribuis dum la pasinta jaro,

tial ili ne eniris la rezultan tabelon, kvankam iliaj poentoj

ne perdigxos, se ili dauxrigos la solvadon.

Tamen por cxiam ni perdis niajn karajn forpasintojn Dancxo Dancxev kaj

Dimo Dimov el Bulgario, Gennadij Gluhxov kaj Valentina Kudinova

el Rusio - nekompensebla perdo...

         Por la retumantoj

       Kiu ankoraux ne vidis...

https://www.youtube.com/watch?v=k1SdQLI58r0

  La parolantino estas mi, via modesta s-anino Olena Posxivana. La

referenco ne estas fresxa, sed ne tiom gravas.

Mi volas diri pri io alia. Sercxante ion sur vastajxoj de interreto mi

ekinteresigxis, cxu troveblas io pri blindaj E-istoj. La trovitajxo

seniluziigis kaj iusence hontigis. Iu Freddi, la blindulo, ion balbutas,

respondante al iu Teddy, kiu miras, ke Freddi, jen, blindulo, sed ja

scipovas ecx paroli! Mi proponas, ke ni, bll'j, pli kuragxe kaj sengxene

iru en la reton ne nur kiel konsumantoj, sed donu ni veran informon pri

ni, pri nia E-agado, pri nia laboro, hobioj, cxiutaga vivo ktp.

        ***

  En la antauxaj numeroj mi ofertis al vi kelkajn literaturajxojn en

esperanto vocxlegitajn, kiujn vi povas elsxuti.

Nun estas nove je via dispono plua vocxlegita verko "Kun blanka bastono"

verkita de en nia medio tre fama kaj konata cxehxa blinda esperantisto

Rudolf Krchnak.

En brajlo gxian esperantan version ricevis cxiuj partoprenintoj de la

Praga IKBE  1996.

Je la fino de la pasinta jaro kaj komence de cxi tiu jaro la kolekton de

18 skizoj kaj enkodukon vocxlegis cxehxaj vidantaj volontuloj s-anoj

Vladimir Turk kaj s-s-ino Jaroslava Mala.

Je la fino de la registrajxo estas envicigita la biografio de Krchnak

vocxlegita de s-ino Ivana Karasxova, kiu kun sia edzo dum multaj jaroj

vocxlegas cxehxan e-brajlan gazeton Auxroro.

Jen estas la ligilo:

https://1drv.ms/u/s!AgztvmJnEASAo2fKZw-kUQ50eMxh?e=FJaEjCnino

Mi deziras al vi agrablan auxskultadon!

              Jan Priborsky,

Blindulsekcio cxe la Cxehxa Esperanto-Asocio.