Esperanta ligilo
n-ro 4, aprilo 2015
Enhavtabelo
El Esperantujo.
ILEI anoncas
E-centro en Ukrainio
Pensoj pri la "kosmetika" stato de EL
Facila legajxo.
Literaturo. Mauro Nervi. La lasta partio
Por la retumantoj. Utilaj elsendoj
Humuro
Stenografia pagxo (nur en brajla versio)
Sxako (nur en brajla versio)
El
Esperantujo
ILEI
anoncas:
Lingvoekzameno por blinduloj
Okaze de la centa UK en Lillo ILEI organizas ekzamensesion por
blinduloj. La regularo trovigxas en la retejo de ILEI http://ilei.info/agado/ekzamenoj.php
Cxe DECIDOJ DE IEK
Decidoj de la
Internacia Ekzamena Komisiono en 2010:
- Ekzamenoj por blinduloj (gxenerala regularo)
- Ekzamenoj por blinduloj (detala regularo kun poentokalkulado) Personoj, kiuj deziras trapasi tiun
ekzamenon en Lillo devas anonci sin al ilei.prezidanto@googlemail.com
Indikante
la familian nomon
la individuan nomon
la naskigxjaron
la logxlokon
la devenon
la jam sukcese trapasitajn ekzamenojn, se estas
la retadreson, se estas
la telefonnumeron, se estas
gxis la 31a de majo 2015.
elkore salutas
Mireille Grosjean
prez de ILEI
Mireille Grosjean
2416 Les Brenets
Suisse
Tel.: +41 79 69 709 66
cell.: +41 32 932 18 88 dom
http://mirejo3.blogspot.com
***
Neuchatel + La Chaux-de-Fonds, CH
13 - 16 / 05 / 2015
Tutmonda Kolokvo pri Instruado de
Esperanto.
E-centro en Ukrainio
la 3-an de
aprilo 2015 je la 13,30 en la Orienteuropa nacia universitato nome de Lesja
Ukrainka en la cxefa domo ni malfermis la E-centron. La evento okazis enkadre
de la festa semajno de Instituto pri eksterlanda filologio. En la instituto jam
funkcias la germana centro, la franca centro, la
kanada centro, la sveda centro kaj la araba centro, kiuj okupigxas pri lingvoj
kaj kulturoj de koncernaj popoloj. La E-centro estos la unua en ukrainaj universitatoj.
Gxi funkcios cxe la unika katedro pri romanidaj lingvoj kaj interlingvistiko,
kiun mi dume estras. Cxi-tie mi prelegos la specialajn kursojn por
studentoj pri E kaj interlingvistiko, organizos urban E-kurson kun la ebleco doni la universitatan ateston pri lingvoscio
laux euxropa referencskalo. Por malfermi la E-centron estis la decido de la
katedro pri romanidaj lingvoj kaj interlingvistiko,
de la scienca konsilio de la Instituto pri eksterlanda filologio kaj la permeso
de la rektoro. Por ricevi la permeson, Euxgeno Kovtonjuk, prezidanto de UkrEA
skribis la petleteron al la rektoro kaj poste li, mi kaj Niko Voloshin havis
specialan renkontigxon kun la rektoro por konvinki
lin, ke la E-centro estas bezonata. Evidente, ni
sukcesis.
Mi petas
cxiujn universitatajn instruistojn sendi gratulleterojn okaze de la malfermo al
mia retadreso: nina_daniljuk@ukr.net
.
Nina Daniljuk
Pensoj
pri la "kosmetika" stato de EL
Enkonduko
Antaux ol trakti la "kosmetikajn" riparojn, kiujn necesas
fari por igi nian karan revuon Esperanta Ligilo ankoraux pli bona ol gxi jam
estas, mi volas kore danki kaj gratuli al cxiuj, kiuj sindone kunlaboradas por
pretigi la revuon. Sen ilia diligenta kaj gxenerale altkvalita laboro la
revuo ja ne aperadus! Do bonvolu konsideri miajn
atentigojn pri plibonigeblaj punktoj ne kiel kritikon
celantan malplivalorigi ilian laboron, sed kiel instigon plu-labori por solvi
la defiojn, kiujn donas al ni la moderna teknologio, nia cxiama okupiteco kaj
aliaj cirkonstancoj.
Ne-komentitaj
sxangxoj en la "stabo"
La homoj, pri
kiuj mi aludis en la enkonduko, estas listigitaj cxiunumere en
"kompletigaj informoj pri "esperanta ligilo"". Gxis oktobro
2014 la listo havis jenan konsiston: redaktoro: Olena Posxivana, administranto:
Jiri Jelinek, komputilbrajla asisto: A. Varr?. Ekde
novembro 2014 la konsisto estas iom alia: redaktoro: Olena Posxivana,
komputilbrajla asisto: J. Jelinek, administranto: Milenka Jelinkova.
En neniu
artikolo de EL tiu sxangxo estas priparolata. Kial?
Mi opinias, ke Attila Varr? meritas publikan dankon pro sia
multjara klopodado por liveradi al ni altkvalitan brajlan version de EL. La
fakto, ke oni ne informis pri lia retirigxo, kauxzis, ke la "stenografia
pagxo" de EL n-ro 9/2014 tute fusxigxis. Sed Attila mem zorgis, ke la
rubriko povu plu aperadi sub mia redakto, sendante al mi programeton, kiu
ebligas al mi liveri prespretajn manuskriptojn.
Mi ankaux
opinias, ke decas doni al Milenka Jelinkova publikajn bondezirojn pri sukceso
en sxia nova laboro kiel administranto. Same Jiri Jelinek meritas kuragxigajn vortojn pri sia nova
respondeco pri la komputilbrajla asistado. Kaj same Olena Posxivana
meritas scii, ke ni dauxre aprezas sxian redaktan
laboron, kiun sxi faras sub cirkonstancoj malfaciligitaj pro la kondicxoj, en
kiuj sin trovas sxia lando.
Malglatajxoj
en la brajlo de EL
Unue necesas emfazi, ke EL aperas sur bona papero, sur kiu la
brajlo gxenerale estas klare legebla. La malglatajxoj, kiujn mi
lastatempe rimarkis, plej ofte estas tro bagatelaj por kauxzi miskomprenon aux nekomprenon.
Tamen estas tiom da ili, ke aparta trakto de cxiu el
ili okupus tro da spaco. Tial mi limigas referencojn pri pagxoj kaj linioj al
eraroj aperintaj en EL n-ro 2/2015, kun malmultaj
esceptoj.
La litero
"w", kiu en E-brajlo (= "Esperanto-brajlo", ne
"elektronika brajlo") estas punktoj 23456 (}), almenaux en n-roj
9/2014 kaj 10/2014 plurfoje aperas kiel punktoj 12356
({). Tamen en n-ro 2/2015 gxi aperas gxustaforme.
La sama signo, }, aperas inter spacoj en la jena frazo de la artikolo "forpaso",
p.36 l.9-12: "Tri fojojn li edzigxis kaj havas tri bonegajn filojn }
Todor, Nikolaj kaj Jxeljazko." Mi konjektas, ke tiu
signo devus
esti haltostreko.
Ses-loke sur p.11 kaj unuloke sur p.12 aperas fine de linio la
"prasigno", punktoj 123456 (%), anstataux dividstreko (-), por dividi
vorton. La prasigno aperas ankaux en iu
ret-adreso, ekz. en EL n-ro 1/2015 p.33 l.21, kaj mi
ne konjektas, kion tiu signo povas signifi.
En la artikolo "Interesa novajxo el Cxehxio", EL n-ro
1/2015, la nomo Varr? dufoje aperas
misskribita, sur p.31 l.10 kiel "Varr?", kaj sur p.33 l.24 kiel
"Varr?".
Kelkloke plu
okazas intermikso inter citiloj kaj krampoj; ekzemple staras krampo anstataux
ferma citilo: "Komunikoj), p.9 l.18.
En E-brajlo oni markas majusklon per punktoj 46 nur cxe propraj
nomoj, ne frazkomence. Tio ne cxiam estas respektata en EL: fojfoje
propraj nomoj staras sen marko de komenca majusklo, kaj fojfoje frazo
komencigxas per senkauxza marko de majusklo.
En E-brajlo la
signo "punkto" estas punktoj 256, kiam gxi aperas frazfine, sed
punkto 3 en aliaj funkcioj: en enhavtabeloj, post inicialoj, kiel
mallongiga punkto, kaj kiel disigilo inter miloj kaj centoj. Lastatempe
jen kaj jen aperas punktoj 256 ankaux post inicialoj ("L. Zamenhof,"
p.6 l.11, "V. Varzari" p.7 l.17, "Zs. Korody," p.34 l.19,
"Ch. Chazarein, M. Quenut" p.34
l.20). Gxi aperas ankaux en mallongigoj kiel
"prez." (prezidanto, vd. p.5 l.25),
"i.a." (interalie), "k.a." (kaj aliaj, vd. p.35 l.10), "cx." (cxirkaux, vd. p.32 l.8). "bll.-"
(blindul-, gxustaforme en "bll.o," p.15 l.9, "bll.j" p.32
l.8 kaj p.33 l.2, sed malgxuste en "bll/- entrepreno" anstataux
"bll.-entrepreno" p.35 l.25-26). "bv."
(bonvolu) estas gxuste mallongigita sur p.31 l.25.
Oblikva streko
(/) aperas, precipe en ret-adresoj, kiel punktoj 45
(>) anstataux 34.
Cxapelitaj literoj gxenerale aperas gxustaforme, sed unuloke estas skribite
"Eros'enko," (p.33 l.6). Aliflanke, en la ret-adreso sur p.33
l.22 aperas la brajla signo por "sx", punktoj 2346, kiu ne devus
aperi en ret-adresoj.
En unu sama ret-adreso povas aperi punkto 3 (.) kaj punktoj 256
(/), ekz. p.5 l.20, p.8 l.10, p.33 l.22. Cxar evidente
punktoj 256 signifas punkton, punkto 3 havas alian signifonn, kiu laux mia
konjekto estas "heliko" aux "cxe-signo". Antaux
kelkaj jaroj Attila Varr? enkondukis la
konvencion enkadrigi ret-adresojn per punktoj 5-2 (!,), kiel oni enkadrigas
alilingvajn tekstojn, kaj uzi la simbolojn de EuroBraille en la ret-adresoj
(punkto = 3, oblikva streko = 256, heliko = 345, ciferoj havu punkton 6, ktp.),
sed poste li forlasis tiun praktikon. Li ankaux proponis uzi punkton 5 kiel "dividpunkton" (kiel en muziko), se
ret-adreso ampleksas pli ol unu linion. Mi suspektas, ke la
adreso, kiu komencigxas sur p.33 l.26, finigxas sur p.34 l.2, kaj ke la adreso,
kiu komencigxas sur p.34 l.3, finigxas sur p.34 l.5. Tamen
nenio indikas tion, kaj cxe la fino de kelkaj el la linioj estas tiom da
malplena spaco, ke oni ne supozus dividon de "vorto".
En
"Enigmoj kaj problemoj" jen kaj jen okazas, ke diagramo de krucigramo
estas dividita inter du pagxoj, tiel ke la 2-3 unuaj linioj staras sur nepara
pagxo kaj la resto staras sur la dorsflanka para pagxo. Tiel ne eblas sxovi la
fingron supren por konstati, en kiu vertikala kolumno trovigxas iu cxelo. Unu (aux eble du) fojo(j)n
ecx okazis, ke la gvidaj literoj sur la vertikalaj kolumnoj staris 2-3
poziciojn maldekstre de la lokoj, en kiuj ili konvenus.
Kelkaj el la
supre menciitaj malglatajxoj estas kauxzitaj de la (duon)auxtomata
brajligo, ekz. tiuj de majusklo, punkto, kaj
diagramoj. Ili evidentigas, ke ankoraux ne superfluas
kontrollegado antaux la finpretigo de revu-numero. Por loki la tutan diagramon de krucigramo sur unu pagxo eble necesas
iom pli zorga enpagxigo.
La lingvajxo
en EL
En multaj periodajxoj, ne nur Esperantaj, ekzistas redaktaj
gvidlinioj aux konvencioj. Kiel ekzemplon mi citu la enkondukajn vortojn
de la konvencioj de la magazino Monato, konservante cxiujn majusklojn: "Ofte
ekzistas en Esperanto pluraj manieroj por esprimi sin (la franca/Franca lingvo,
Francujo/Francio, komputilo/komputoro, ktp/k.t.p.). Por
protekti la unuecan karakteron de la revuo, MONATO listigis konvenciojn pri
multaj tiaj okazoj. La sekvaj konvencioj estas aplikataj plej strikte cxe
raportoj, malpli strikte cxe Leteroj, ecx malpli strikte cxe Noveloj, kaj
preskaux tute ne cxe Poemoj."
Jen la enhavtabelo de la konvenciaro:
Sxtatonomoj
Organizajxoj kaj sigloj
Propraj nomoj
Transskriboj
Majuskloj
Nombroj
Referencoj
Datoj
Interpunkcio
Kursivigo kaj dikigo
Prononcindikoj
Leksikaj konvencioj
Sintaksaj konvencioj
Oftaj eraroj
Novaj kaj aktualaj terminoj
... kaj aliaj konsideroj
Teknikaj konvencioj por kunlaborantoj de MONATO
Mi ne scias, cxu ekzistas skribaj
gvidlinioj por la redaktoro de EL, ekz. cxu sxi
rajtas aux ecx _devas_ lingve korekti ensenditajn artikolojn. Kiel ajn, mi kun kontento konstatas, ke la lingvajxo de EL gxenerale
estas bona. Jes ja, kelkfoje aperas la artikolo "la" en lokoj, kie mi
gxin ne skribus, kaj gxi mankas en lokoj, kie mi nepre metus gxin; sed gxusta
uzo de la artikolo estas malfacila - aux almenaux pridiskutebla - ne nur por
homoj, kies denaska lingvo ne posedas artikolon.
En kelkaj okazoj estas uzataj vortformoj,
kiuj ne figuras en Plena Ilustrita Vortaro (PIV). En EL n-ro
5/2014, sub la titolo
"Korektendoj", oni publikigis rimarkigojn
miajn pri du tiaj okazoj. Krome,
en la hungara
fablo "Laboru, katino, laboru!", aperinta en EL n-ro 4/2014, figuras
la vorto "sxpulo" anstataux "bobeno".
Revenante al
EL n-ro 2/2015, en la artikolo "Cxu kolbaso kreskas sur la arboj?", mi trovis du pliajn okazojn:
1. Sur p.20
l.14 aperas la vorto "rozino". En PIV aperas "rosino", laux
mia scio ne kiel kapvorto, sed kiel sinonimo de
"sekvinbero".
2. Sur p.23
l.5 staras "sifilido" anstataux "sifiliso".
La nomo de la
kolbas-arbo, "kigelio", ne trovigxas en PIV, sed tio ne gravas: la
Esperanta formo de la scienca nomo ne povas esti alia.
En la sama artikolo mi trovis tri aliajn lingvajn dubindajxojn:
p.19 l.21-22: "Iliaj nomoj parolas pri si mem." estu "Iliaj
nomoj parolas _por_ si mem."
p.22 l.23-26: "Por tio oni trempis ilin en la akvo kaj aldonis mielon
de sovagxaj abeloj por igxi." Por igxi kio???
p.23 l.9-10: "Nuntempe populareco de cxi kreskajxo danksxuldas al siaj sanigaj
ecoj." Mi preferus: "Nuntempe la popularecon de cxi kreskajxo ni danksxuldas
al gxiaj sanigaj ecoj."
La lasta linio
de p.24 finigxas per la tute superfluaj literoj "kr". Evidente temas pri pres-eraro.
Mi ne volas
diri multon pri transskribado de propraj nomoj, sed frapis min la formo
"Costa Rica", kiun mi trovis en EL n-ro 1/2015, p.30 l.12. En E-o la lando ja nomigxas Kostariko.
Pri
font-indikoj
Multaj artikoloj en EL ne havas subskribon, ecx se la artikolo
esprimas personajn opiniojn per uzo de la pronomo "mi". Tiel plurfoje okazis en "Lingva forumo".
Lastatempe tio plibonigxis, sed ankoraux en EL n-ro 2/2015 nek la artikoloj sub
"Diversaj interesajxoj", nek tiu sub
"facila legajxo", nek "Fabloj kaj fabeloj" havas font-indikon.
Mi suspektas, ke la redaktorino mem iel prilaboris tiun
materialon.
Pri la enhavo
de EL
La sorto de
multaj redaktoroj de periodajxoj bedauxrinde estas, ke ili
mem devas verki eble la duonon de la materialo aperanta. Mi supozas, ke tiu sorto trafis ankaux la redaktorinon de EL. Konsiderante
tion, estas mirinde konstati, kiom sxi kapablas variigi la enhavon de la revuo.
Tamen, se ni fojfoje trovas la enhavon ne suficxe
varia, ni povas kulpigi nur nin mem, cxar ni ne suficxe multe kontribuas.
Tiurilate mi
mem havas malbonan konsciencon, cxar mi havas materialon por verki ecx plurajn
diversajn artikolojn por EL - sed la tempo ne suficxas al mi: ja neniu havas tiom malmulte da disponebla tempo, kiom la
pensiuloj! La verkado de cxi tiu artikolo gxis nun
konsumigis almenaux unu tutan tagon - kaj ankoraux mi ne produktis gxin en la
tri formatoj, en kiuj mi intencas gxin sendi. Tiuj tri formatoj estas:
1.
Word-dosiero en Esperanto laux la surogata x-sistemo, por ke gxi estu komputile
legebla por blinduloj;
2. teksta dosiero legebla laux la tabelo EuroBraille, kiu aperu
sur brajla ekraneto (kun tiu tabelo aktiva) ame kiel en surpapera brajlo, kaj
kun la lini-longo adaptita al la formato de EL;
3. dosiero rekte prespreta, kiel 2., sed transformita/adaptita
al la brajlo-tabelo uzata en la cxehxa presejo.
Konkludo
Cxi-supre mi
faris kelkajn atentigojn, kiuj povas sxajni pedantaj: cxu vere valoras la penon
okupigxi pri malglatajxoj relative bagatelaj? Cxu ni ne
simple hurau pro la fakto, ke EL entute aperas? Jes, sendube revuo regule aperanta,
kvankam kun mankoj, estas multe pli bona ol revuo ne
aperanta; alivorte, revuo kun mankoj estas pli bona ol manko de revuo!
Ecx la
vidantoj devas konstati, ke pro la moderna teknologio kaj la rapidemo, kiun tiu teknologio ebligas, la metia perfekteco devas cedi sian lokon
al industria abundeco - kio implicas plimalaltigon de la kvalito. Tiuj el ni, kiuj gxuis la metian perfektecon de la produktajxoj de
la brajlo-presejo de Harald Thilander, ja bedauxras tion. Versxajne ne plu eblas
reveni al la metia perfekteco, sed ni ja rajtas
_strebi_ al gxi kiel al idealo, ecx se ni jam perdis la esperon tiun idealon
_atingi_.
Otto Prytz
Facila
legajxo
Fabloj
Kritiko.
Iu lernanto estis trista pro tio, ke instruisto ofte
kritikis lin. Foje la instruisto diris:
- Auxskultu la
vortojn de kritikisto. Li malkovros al vi tion, kion
kasxas viaj amikoj. Sed kritiko ne devas vin deprimi:
Omagxe de kritikistoj oni ne starigas monumentojn, nur omagxe al la kritikitoj.
Filozofo kaj krimulo
Filozofo kaj krimulo samtempe venis en inferon. Post kelkaj
jardekoj la fajro, kiu brulsuferigis la krimulon, estingigxis, dume la filozofo
plu suferis. Li turnis sin al Dio:
- Mi nenion
komprenas! Li, la krimulo, murdadis, rabadis, kaj vi jam liberigis,
pardonis lin. Sed mi ja neniun murdis,
nek prirabis, kaj mi plu brulas en la infera flamo.
Dio respondis
al la filozofo:
- Cxiuj, kiujn
suferigis la krimulo, jam mortis, kaj aliaj delonge forgesis lin,
dume vin oni ne nur memoras, sed dauxre realigas viajn fi-ideojn.
Vidita
sukero
Iun vesperon knabo revenis hejmen. Dum la
tuta tago li staris cxe forgxejo, observante laboron de forgxisto.
Gravmiene li diris al sia patro:
- Pacxjo, nun mi povas labori kiel
forgxisto. Mi jam scias cxion, kion necesas fari! Tie
estas nenio komplika! Mi cxion vidis kaj memorfiksis.
La patro vokis
filon por trinki teon. Li versxis du tasojn: unu por si mem, kaj la alian por
la filo. Li prenis kelkajn sukerpecojn, metis en sian tason,
kirlis kaj trinkis sian teon. Al la filo li ne donis sukeron.
Kiam teo estis
eltrinkita, li demandis:
- Nu, filo mia, cxu dolcxa estis via teo?
- Certe, ne, - indignigxis la knabo.
- Kial do? Vi ja rigardis
mian sukeron, vidis min mangxi gxin. Cxu vi ne sentis
dolcxecon?
- Ne, - ofendigxis la filo.
- Kiel do vi ekposedis la
metion de forgxisto, nur observante ties laboron?
Literaturo
La
lasta partio
Je la tria
posttagmeze la fama K., grandmajstro, plurfoje mondcxampiono, malfermis sian lastan sxakpartion. Lia kontrauxulo
estis multpromesa junulo de la hungara teamo; jam delonge oni atendis tiun
provon, kaj la vasta ejo svarmis nun per grandnombra spektantaro. La
hungaro havis pufajn kaj rugxajn vangojn; li estis suficxe malalta, sed
versxajne li jam praktikis multe da sporto; tio evidentigxis cxefe kiam li
svingis siajn dikmuskolajn brakojn. Lauxdire, lia stilo estis
iom senorda, sed plej celtrafa; kaj li havis nekredeblan rezistkapablon.
Neniam okazis, ke li fusxis gajnontan pozicion; male, en liaj
manoj, senesperaj situacioj miracle transformigxis en triumfojn. Tamen gxenerale oni opiniis, ke K. estas pli klarvida, kaj oni atendis,
ke li ekspluatos senskrupule la ruzajxojn de sia multjara kariero.
Konsciante do sian superecon, kvazaux veterano antaux nova rekruto, li
antauxenpusxis sian blankan peonon, kaj tuj apogis sin denove sur la dorso de
sia braksegxo. Gxuante la pufan kusenon, li gustumis malrapide la cxiam
ripetigxantan ekgxojon de tiu momento, kiam li
perfortis la regulan arangxon de la militema pecaro, kaj tiel (finfine!)
malsxargas ilian bataldeziron.
La malfermo
estis plej banala. Kun sento de sekureco K. pasxis sur la blanka, sendangxera
cxefstrato, kies sporadajn deflankigxojn li konis plej detale; la suno brilis,
la strato estis largxa, ecx rideto sxvebis sur liaj lipoj. Kaj verdire ankaux
la hungaro havis tiun impreson: kvankam iliaj devenurboj distancis inter si
milojn da kilometroj, Ili plektis sur la sxaktabulo amikan interparolon, kvazaux
ili estus antauxe akordigxintaj.
Neatendite tamen, sxajne nur pro simpatia sxercemo, K. tintigis petoleme
gajan sonorileton en la dam-alo; tuj respondis simila spritajxo flanke de la
hungaro. Ho, nenio grava, certe: sed tiu bagatela
epizodo atestis, ke tie sube, en la profundoj de la pozicio, io kirle movigxas;
kaj tion ambaux ludantoj precize sentis, kvazaux dornon malantaux siaj
sternumoj. Kaj fakte, post kelkaj kromaj movoj io
elmergigxis, kaj estis klare, ke la situacio complete sxangxigxis. Neniu ankoraux havis klaran avantagxon, sed pli kaj pli oftigxis
longaj tremoj laux la diagonaloj; la cxevaloj arangxis en siaj cerboj ruzajn
planojn, kaj briligis esperon pri estontaj bucxadoj. Tiel, en preskaux
volupta atendo, ili ambaux preparis la decidan sturmon;
kaj la sekvontaj variantoj cxiam pli strikte strecxigxis en iliaj mensoj. Sed
gxuste en tiu momento, la perfekta, harmonia agordo,
kiu sonoris en la cerbo de la hungaro, stumblis dum sekundo; vere, vere
malgrava afero, tute neatentinda. Sed tiu preskaux nerimarkebla maladekvato
profunde, kvazaux surdige ehxigxis en la menso de K. Li pensis: "Jen,
finfine!", kaj ekmeditis.
Lia penso longatempe vagabondis en ravaj, magiaj labirintoj; tie li
spertis frenezige belajn oferojn, kiuj tamen dispecigxas pro stultaj, banalaj
respondmovoj; sed novaj universoj malfermigxis al lia esplorado, kaj,
longigante siajn fingrojn cerbostrecxe, li palpis ion konkretan, konstruajxon
mirindan de sia senerara cerbo. Sed, strebante al la
perfekto, li ecx kuragxis eniri tiun glimantan kastelon, kaj esplori gxin plej
precize, sercxante sub tabloj kaj benkoj, en la plej etaj anguloj, tiun
minimuman polveron, kiu povus ruinigi la tuton. Sed
gxin li ne trovis; cxio estis senmakula, kvazaux dia donaco. Li
decidigxis do elversxi tiun kristalon sur la sxaktabulon, pobloke.
Kaj tuj cxio eksxvelis:
cxiu kampeto sxajne havis sian propran vivon. Ju pli
la partio disvolvigxis, des pli K. gofris, kaj ornamis, kaj perfektigis la
variantojn; hazarda eksklamacio: "Kiel belege" trafulmis la faldojn
de lia penso. Kaj, dum la venko dilatigxas inter liaj pulmoj, K. sentas, ke la
ekstera mondo ne ekzistas, eble neniam ekzistis; nur la partio kaj la universo
de sxakoj havas teruran realecon; kaj K. gxuas gxisfunde iliajn hidajn
abismojn, kiuj tamen elsucxas liajn okulojn kaj lian cerbon. Sed nur en tiu universo li estas vere la imperiestro; nur tie li sentas
la varman hejmon, kiun aliloke li neniam trovis. La pecoj obeas lin kun pedanta diligento; sxakoj traktas lin cxiam
respekteme, ecx flate, kvankam ili estas la cinikaj, senkompataj jugxistoj de
alies konduto. Kaj ilia jugxo estas cxiam matematike prava
kaj gxisoste justa, cxar sur la sxaktabulo ekzistas nek mensogo nek
hipokriteco.
K. tusxis
cxevalon, kiu kun malkasxa rikano enradikigxis, kiel
tumoro, en la koro de la nigra pozicio, forigante stultan kurieron: estis nun
plej evidente, ke Nigro havas neniun savsxancon. Mekanike la nigra
regxo stumblis kaj klakis sur la sxaktabulo. Tiam, unuafoje, K.
ekrigardis la vizagxon de sia kontrauxulo: li estis iom pala, sed liaj oreloj,
flame rugxaj, ankoraux donis al li ruzan mienon.
K. elcxerpite
trenis sin laux la sxtuparo al sia hotelcxambro. Silente li
malsxlosis la pordon, pendigis surtuton kaj cxapelon sur la vesthoko kaj,
survoje al la divano, sxaltis la televidilon. Li
sidigxis.
Pasis kelkaj minutoj, sed nenio okazis. Strange,
li pensis, gxi ne funkcias. Efektive, la ekrano ne
vivigxis, kaj la cxambro restis en la mallumo de la nokto alvenonta. Tra la vasta fenestro (strange, ke cxambro tiom eta havas tiom
grandan fenestron) briletis fore la blankaj kaj rugxaj neonlumetoj de la
giganta cxefurbo. Sed la penso de K. ankoraux vagis inter la spuroj de
la jxus finita partio: inter la ruboj de la nigra finpozicio li obstine
sercxadis savantan varianton; nu, vane. La mistera masxino de lia cerbo muelis ankoraux
kelkajn movojn, kaj haltis.
Okazis do, ke
hazarde, el la divano, K. ekrigardas barokan, dubgustan komodon, kiun la
hotelestro ial metis apud la televidilon. Sed K. havis akran vidon, kaj
preskaux tuj komprenis - li ja estas inteligenta homo
-, ke ne temas pri komodo, sed pri dika, nigra peono. Sekve, ili
salutis unu la alian.
- Bonan vesperon, K. - diris la peono.
- Bonan al vi.
La peono surhavis largxan, cirklan kolumon, kian
portis iam la mezepokaj jxonglistoj. Prononcante la literon
"s" gxi eligis iaspecan siblon.
Gxi proksimigxis iomete al K. per senbruaj pasxetoj.
- Kiel vi fartas? Vi gajnis belan partion hodiaux.
- Jes, vi pravas.
- Kaj tamen, tiu junulo estas
vere lerta, li ja havos eksterordinaran karieron. Cxu vi
scias, estas vera plezuro movigxi sub viaj manoj: vi, cxampionoj, komprenas
niajn plej kasxitajn dezirojn, kaj cxiam portas nian korpon tien, kien ni
strebas.
- Tio estas vero.
- Kaj vi ne estas kiel tiuj
fusxuloj, kiuj ne kapablas interpreti niajn dezirplenajn konsilojn, kaj surde nterparolas
per vortoj sensencaj. Sed, ni alvenu la esencon de nia
konversacio. Vi ja konscias, kial ni vizitas vin.
- Jes, kompreneble.
Dum la pauxzo, kiu sekvis, de
mallumaj anguloj de la cxambro proksimigxis al li aliaj, pli imponaj estajxoj. Kiam ili fine cxirkauxis la divanon, K. rekonis cxiujn sxakfigurojn:
nigra, sxtona turo flustris kelkajn vortojn al svelta kuriero, kiu tamen
rigardas plej atenteme K-on; kruela kaj bele ornamita cxevalo estis, eble, la
plej proksima al li, en la distanco de ?. unu metro de li. Tie, malantauxe, K. subite ekvidis la
nigran geregxan duopon.
- Bone - ree ekparolis la peono - ne estos do necese,
ke ni elparolu la verdikton.
Nepercepteble, cxiuj pecoj
alproksimigxis iomete.
- Vi ja komprenas - diris la
peono, kaj eta, eta brilo sparkis sur gxia senokula kapo - vi ja komprenas, ke
tio estas neevitebla. Vi bone servutis dum la pasintaj jaroj, sed nun, ja
kompreneble!, vi ekkrepuskas, cxu ne?
Denove cxiuj pecoj faris pasxeton antauxen.
- Post kelka tempo do vi ne
plu sxakludos. Tial ni estas cxi tie, por inde saluti
vin, cxu ne? Kaj por vin helpi.
Ankorauxfoje ili mallargxigis
la cirklon. Ili estis nun plej proksimaj, la vocxo atingis lin
vomige, la ligna kapo de la cxevalo estis gxuste cxe lia vizagxo.
- Jes, helpi, kial ne? Ni mastroj ?iam
helpas, se eble, niajn sklavojn, cxar ni estas lojalaj kaj bonkoraj, cxu ne? Vi ja konscias, kion vi devas fari, cxu ne, cxu ne? Jes, li konsciis. Kaj li sciis ankaux, ke ili
estas pravaj, jes, tute pravaj. Kiel cxiam, cetere.
Rapide, kun la dignoplena konduto de la sxakmajstroj, li pasxis al
la fenestro, malfermis gxin, kaj jxetis sian pezan, tamen blankan, korpon al la
foraj, rugxaj lumetoj. Jen, tiele K. rezignis.
La postan
matenon, la lokaj gazetoj raportis pri la sinmortigo de la fama K.,
grandmajstro, plurfoje mondcxampiono, dumturnire logxanta en mizera gastejo de
la cxefurbo. Kelkajn vortojn, nenion pli.
Mauro Nervi
(el la kolekto "La turoj
de l' cxefurbo")
Por la
retumantoj
Utilaj
elsendoj
http://www.esperanto-gacond.ch/radioprelegoj.html
Laux tiu-cxi adreso trovigxas
pagxaro de Radioprelegoj (Verkaro de Claude Gacond). Tio estas arkivo de radio-elsendoj, faritaj dum 31 jaroj! Al mi sxajnas,
ke tiu arkivo estas nepre uzenda fare de komencantoj
kaj
progresantoj. Do, auxskultu kaj auxskultigu!
Amike
Oleksandr Hrisxcxenko
Humuro
***
- Mi amas vin! Kaj vi?
- Jes, ankaux
mi amas min mem.
***
- Mia hundo
estas sagxa, kiel mi.
- Strange,
kutime mastroj lauxdas siajn hundojn.
***
- Pacxjo, mi
volas mangxi!
- Hontu, filo mia! En
via agxo mi volis igxi kosmonauxto!
***
- Cxu tiu cxi auxto apartenas al vi?
- Jes, parte.
- Kiel do?
- Mia edzino
ofte uzas gxin por butikumi, mia filo veturigas per gxi siajn amikinojn, mia
filino prenas gxin por viziti sian fiancxon. Sed kiam necesas ripari gxin, gxi estas mia.
***
- Kiam matene
mi auxdas sonoron de vekhorlogxo, sxajnas al mi, ke oni pafis.
- Kaj vi tuj elsaltas el la lito?
- Ne, mi
kusxas, kiel murdito.
***
Jocxjo demandas:
- Pacxjo, cxu
oni cxirkauxbaris tiun cxi konstruajxon, por ke oni ne vidu, kion oni faras
tie?
- Ne, por ke
neniu vidu, ke oni faras nenion.
***
Cxefo al
sekretariino:
- Cxu vi havas liberan vesperon hodiaux?
- Jes, certe!
- Tiukaze mi
proponas al vi dormi bone kaj morgaux veni al laboro
gxustatempe.
***
Sekretariino petas cxefon pri ferio.
La cxefo kolerigxas:
- Dumjare vi laboras cxe
malfermita fenestro, cxe suda flanko, kaj iun ferion vi volas!
***
Cxefo al
laboristo jxus maldungita:
- Mi devas konfesi, ke vi
estis por mi, kiel filo: pigra, senrespondeca, sendanka!
***
- Mi havas
novan direktoron.
- Cxu eblas
labori kun li?
- Ecx pli! Kun li
eblas ne labori!
***
- Mi ne
kontrauxas veni al laboro, sed atendi elirtempon dum ok horoj – tio ja estas troigo!
***
Interparolas
du maljunuloj:
- Cxu vi scias, ke mia nepino laboras en via entrepreno?
- Jes, hieraux
sxi petis mian permeson lasi laboron pro via entombigo.
***
Avo cxiam grumblas, ke nun la vivo igxis tre multekosta.
- Kiam mi
estis infano, mi memoras, mia panjo donis al mi kelkajn monerojn por acxeti
panon, kaj mi revenis kun plena sako: pano, cxokolado,
bombonoj, glaciajxo... Kaj kio nun? Cxie estas tiuj speguloj, tiuj kameraoj...
***
- Kiom da homoj
laboras cxi tie?
- Kun cxefo sep.
- Do, sen la
cxefo laboras ses?
- Ne, sen la
cxefo neniu laboras.
***
Sonoras telefono.
- Kion vi faras? - auxdigxas vocxo en la
auxskultilo.
- Nenion. Mi ja laboras.
***
Vivo estas
konstanta lukto: antaux tagmezo kontraux malsato, post tagmezo - kontraux
dormo.